Uniwersytet Gdański znalazł się w pierwszej dziesiątce uczelni i jednostek naukowo-badawczych, które najskuteczniej starały się o grany Narodowego Centrum Nauki. Z 279 wniosków złożonych przez naukowców z Uniwersytetu Gdańskiego do NCN w roku 2014, 32 uzyskały dofinansowanie (102 wnioski czekają na rozpatrzenie – konkursy zostaną rozstrzygnięte na przełomie kwietnia i maja 2014). Jest wśród nich prestiżowy grant w Programie MAESTRO 6 dla doświadczonych naukowców, który uzyskał prof. dr hab. Janusz Rak z Wydziału Chemii Uniwersytetu Gdańskiego. W ramach projektu prowadzone będą badania, które pozwolą w przyszłości na wprowadzenie do praktyki klinicznej substancji chemicznych zwiększających efektywność terapii przeciwnowotworowych.
MAESTRO to konkurs na projekty badawcze dla doświadczonych naukowców, których celem jest realizacja pionierskich badań naukowych, w tym interdyscyplinarnych, ważnych dla rozwoju nauki, wykraczających poza dotychczasowy stan wiedzy, i których efektem mogą być odkrycia naukowe.
Realizowany przez prof. Janusza Raka projekt w ramach programu MAESTRO 6 jest zatytułowany „Od modelu molekularnego in silico do odpowiedzi komórkowej in vitro. Modyfikowane nukleozydy jako radio- bądź/i fotosensybilizatory uszkodzeń DNA”.
W ramach projektu prowadzone będą badania nad wpływem sensybilizatorów (tzw. uczulaczy) – tj. substancji uwrażliwiających materiał genetyczny na procesy uszkadzania wywołane oddziaływaniem promieniowania jonizującego (w czasie radioterapii) lub UV (w czasie fototerapii) na komórki nowotworowe.
Badania pozwolą na zrozumienie tych procesów i opracowanie metody służącej projektowaniu nowych , wydajnych uczulaczy. Ich rezultatem będzie, między innymi, opracowanie szeregu połączeń chemicznych, które uwrażliwią komórki nowotworowe na działanie promieniowania jonizującego (PJ). Ponieważ komórki nowotworów często charakteryzują się hipoksją (niski poziom tlenu), która prowadzi do ich znacznej odporności na PJ, opracowane w ramach projektu sensybilizatory pozwolą zwiększyć skuteczność radioterapii, a jednocześnie obniżyć dawki promieniowania i w konsekwencji znacząco zmniejszyć efekty uboczne terapii. Wobec niewielkiej liczby sensybilizatorów stosowanych klinicznie w radio- bądź fototerapii, trudno również przecenić fakt dysponowania szeregiem związków o właściwościach uczulających potwierdzonych na poziomie komórkowym .
Planowane badania są zarówno nowatorskie, jak i interdyscyplinarne. Wykorzystują narzędzia badawcze z wielu dziedzin nauki, takich jak chemia komputerowa, synteza chemiczna, chemia radiacyjna, fotochemia, chemia analityczna, biologia molekularna oraz biologia komórki. Zaprojektowane metodami chemii komputerowej związki będą następnie badane eksperymentalnie w syntetycznym DNA, a w końcu testowane w warunkach docelowych, tj. w komórce nowotworowej.
Na potrzeby prowadzenia badań stworzone zostanie interdyscyplinarne (chemiczno-biologiczne) laboratorium. Jeden zespół badawczy, posiadający zarówno odpowiednią wiedzę i doświadczenie, jak i nieograniczony dostęp do całej gamy metod badawczych będzie zaangażowany w możliwie kompleksowe testowanie poszukiwanych uczulaczy DNA. Takie podejście, będące przeciwieństwem niezwykle czasochłonnej i nieekonomicznej metody prób i błędów, pozwoli na racjonalne i efektywne projektowanie poszukiwanych związków.
Łącznie na projekty, staże i stypendia Narodowe Centrum Nauki przeznaczyło w 2014 roku
ponad 760 mln zł. Zwycięskie projekty wyłoniono spośród ponad 11 tys. wniosków złożonych do NCN w 2014 roku. Pod względem liczby uzyskanych grantów Uniwersytet Gdański znalazł się w pierwszej dziesiątce uczelni i jednostek naukowo-badawczych. Z 279 wniosków złożonych przez naukowców z Uniwersytetu Gdańskiego do NCN w roku 2014, 32 uzyskały dofinansowanie (102 wnioski czekają na rozpatrzenie – konkursy zostaną rozstrzygnięte na przełomie kwietnia i maja 2014). Liderem okazał się Uniwersytet Warszawski, na drugim miejscu uplasował się Uniwersytet Jagielloński , a na trzecim Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W pierwszej dziesiątce znalazły się jeszcze: Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu , Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie, Politechnika Wrocławska, Uniwersytet Łódzki, Politechnika Warszawska i Uniwersytet Gdański.
dr Beata Czechowska-Derkacz, rzecznik prasowy Uniwersytetu Gdańskiego
