System, który byłby w stanie odsiewać z danych tylko pozornie losowych dane, będące naprawdę i niezaprzeczalnie dziełem przypadku, opracowali naukowcy związani z Krajowym Centrum Informatyki Kwantowej w Gdańsku we współpracy z naukowcem z USA. Ich badania opublikowano w pracy „Realistic noise-tolerant randomness amplification using finite number of devices” w prestiżowym czasopiśmie "Nature Communications". Wcześniej opracowano już systemy do wzmacniania losowości, były jednak one zbyt trudne do wdrożenia. Tymczasem rozwiązanie zaproponowane przez Polaków ma o wiele większe szanse na zastosowanie.

W tworzeniu liczb losowych wykorzystywać można urządzenia, które pobierają dane z zewnątrz, ze środowiska. Bazują one na procesach, jak przypuszczamy, stochastycznych (do takich procesów należy np. pogoda). Ale wcale nie ma pewności, że procesy, które na pierwszy rzut oka  wydają się losowe, takie właśnie są. "W naszym makroskopowym świecie losowość wynika z niewiedzy. Ale to, że nie umiemy znaleźć reguły rządzącej losowością, wcale nie znaczy, że reguła nie istnieje. Może ktoś ją zna. Nigdy nie ma więc gwarancji, że coś, co obserwujemy, jest losowe" - mówi Polskiej Agencji Prasowej jeden z autorów badań, prof. Michał Horodecki z Wydziału Matematyki, Fizyki i Informatyki Uniwersytetu Gdańskiego.

Zespół z udziałem Polaków jako pierwszy pokazał, że losowość można wzmocnić posługując się skończoną liczbą urządzeń. Jak zaznacza uczony, wystarczy 12 urządzeń, aby wygenerować dowolnie długi ciąg losowych liczb, z których odsiano tę część danych, której nie powinniśmy zaufać. Na razie zespół Polaków opracował tylko schemat takiego urządzenia oraz algorytm do analizy danych. Naukowcy z Gdańska mają nadzieję, że od teorii da się teraz przejść do doświadczeń. A potem - kto wie, może i do zastosowań.

Badania są wspierane przez Fundację na Rzecz Nauki Polskiej (projekt TEAM kierowany przez prof. Marka Żukowskiego, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz projekty unijne RAQUEL i ERC QOLAPS (projekt kierowany przez prof. Ryszarda Horodeckiego). 

Rezultaty osiągnięto w dużym zespole, dzięki interdyscyplinarnej współpracy, co widoczne jest w składzie autorów: Fernando Brandao (Microsoft), Andrzej Grudka (Instytut Fizyki UAM), Karol Horodecki (Instytut Informatyki, UG), Michał Horodecki (IFTiA UG), Paweł Horodecki (WFTiMS PG), Ravinshankar Ramanathan (IFTiA UG), Tomasz Szarek (Instytut Matematyki UG), Hanna Wojewódka (IFTiA/Instytut Matematyki UG)

Źródło: PAP - Nauka w Polsce, Ludwika Tomala