Prestiżowe czasopismo Nature Nanotechnology opublikowało artykuł poświęcony wyzwaniom związanym z efektywnym wykorzystaniem danych dotyczących bezpieczeństwa nanomateriałów. Praca powstała w ramach projektu NanoReg2 zrealizowanego przez międzynarodowe konsorcjum naukowe i sfinansowanego ze środków Programu Ramowego HORYZONT 2020, w którym Uniwersytet Gdański uczestniczył jako partner. Jednym z współautorów pracy jest prof. dr hab. Tomasz Puzyn z Wydziału Chemii.
prof. dr hab. Tomasz Puzyn
Nanotechnologia zaliczana jest do z tzw. kluczowych technologii prorozwojowych (ang. key enabling technologies). Nanomateriały znajdują zastosowanie w coraz większej liczbie produktów wykorzystywanych w życiu codziennym (sprzęt sportowy, elektronika), kosmetykach (kremy z filtrem UV), rolnictwie (selektywne środki biobójcze) i medycynie (nośniki leków i – ostatnio – szczepionek opartych na technologii RNA). Niezwykle ważne w tym kontekście jest zapewnienie, aby nowo projektowane nanocząstki były bezpieczne dla człowieka oraz środowiska przyrodniczego.
Bezpieczeństwo nanotechnologii stało się jednym z priorytetów kilkunastu projektów europejskich sfinansowanych ze środków 7. Programu Ramowego oraz Programu Ramowego HORYZONT 2020. Duże środki zainwestowane zostały w laboratoryjne pozyskanie danych pozwalających oceniać ryzyko związane z wykorzystaniem nanocząstek o różnej budowie chemicznej i właściwościach fizycznych (np. wielkość, kształt). Istotnym wyzwaniem w obecnej chwili jest wykorzystanie tych danych do przewidywania właściwości, w tym toksyczności dla człowieka i organizmów bytujących w środowisku, nowo projektowanych nanocząstek. Pozwoliłoby to wyeliminować potencjalne zagrożenia jeszcze przed ich powstaniem oraz zagwarantowało, że produkty współczesnej nanotechnologii będą bezpieczne (ang. safe-by-design).
- W pracy przeanalizowaliśmy warunki, jakie powinny być spełnione, aby zmierzyć się z tym wyzwaniem. Istotnym wymogiem jest zgodność danych ze standardem FAIR (ang. Findable, Accessible, Interoperable and Reusable) zapewniającym łatwe znalezienie danych, ich dostępność, interoperacyjność i możliwość ponownego wykorzystania – wyjaśnia prof. Tomasz Puzyn.
W pracy przedstawiony został również, zgodny z FAIR, interfejs dla danych dotyczących bezpieczeństwa nanotechnologicznego obejmujących właściwości fizykochemiczne, oddziaływania typu „bio-nano”, toksyczności dla człowieka, danych pochodzących z badań transkryptomicznych, proteomicznych i metabolomicznych, ekotoksykologii i narażenia. Na konkretnych przykładach zilustrowano ścieżkę zoptymalizowanego wykorzystania istniejących danych, która pozwala uniknąć powielania kosztów i wysiłków oraz przyczynia się do zapewnienia bezpieczeństwa produktów współczesnej nanotechnologii.