W pierwszy kwietniowy weekend na Uniwersytecie Gdańskim odbyła się 7. edycja Gdańskiego Festiwalu Kultury Żydowskiej Shalom Polin. Podczas trzech dni festiwalu zorganizowano szereg wydarzeń - pokazy filmów fabularnych i dokumentalnych, spotkania literackie i artystyczne, wykłady, dyskusje oraz warsztaty. A  wszystko to wokół kultury żydowskiej.

- Bogata kultura żydowska, nasze wspólne dziedzictwo i historia to elementy, które są kołem napędowym festiwalu – mówi Tomasz Pupacz z Akademickiego Centrum Kultury UG Alternator, pomysłodawca i koordynator wydarzenia. - Ideą projektu jest przybliżanie tradycyjnej kultury żydowskiej w parze z przedstawianiem współczesnego oblicza dzisiejszego Izraela. Poprzez spotkania z twórcami, warsztaty czy wykłady staramy się poszerzać, w szczególności wśród  młodego pokolenia, wiedzę na temat wspólnej polsko-żydowskiej tradycji i historii. Nie unikając przy tym często trudnych i kontrowersyjnych tematów.

WYKŁADY I PREZENTACJE

Festiwal został zainicjowany wykładem dra Krzysztofa Ulanowskiego Exodus gdański. Żydzi w Wolnym Mieście Gdańsku w latach 1933-1939, w ramach którego autor przedstawił wielowiekową historię żydowskiej społeczności nad Motławą w szerszym kontekście geopolitycznym minionych wieków.

Natomiast dr Martyna Wielewska-Baka wykładem Kilka słów o kinie izraelskim - na czym polega konflikt między Izraelem a Palestyną? przybliżyła widzom, na podstawie współczesnych izraelskich produkcji kinowych i telewizyjnych, problematykę aktualnej sytuacji na Bliskim Wschodzie.

Dla zrównoważenia ciężaru poruszanych tematów publiczność miała także okazję poznać kulturę Izraela od strony kulinarnej dzięki prezentacji Izraelski twist czyli kuchnia współczesnego Izraela Oli i Sławka Kalkowskich, twórców restauracji izraelskiej JAFFA eat & drink. Kulminacyjnym momentem była degustacja szerokiej gamy potraw przygotowanych przez naszych rozmówców.

Dopełnieniem obrazu dzisiejszego Izraela był wykład Uli Rybickiej z Fundacji Żydoteka, która przedstawiła najbardziej cenionych izraelskich twórców współczesnej prozy swoim subiektywnym kluczem.

SPOTKANIA AUTORSKIE

Głównym motywem przewodnim tegorocznych spotkań literackich na festiwalu był temat przetwarzania i kultywowania pamięci ludzkich losów, zdarzeń i miejsc w kontekście czasów wojennych i powojennych.

Spotkanie autorskie z Patrycją Dołowy autorką reportaży Skarby. Poszukiwacze i strażnicy żydowskiej pamięci (Wydawnictwo Czarne 2022) poprowadziła Krystyna Weiher – Sitkiewicz. Pisarka opowiadała o  swoich spotkaniach  i rozmowach z amerykańskimi potomkami polskich Żydów, których przywiodła do Polski legenda o rodzinnym skarbie oraz o historiach Polaków, a którzy stali się lokalnymi strażnikami żydowskiej pamięci.

Drugim spotkaniem autorskim była przeprowadzona przez dra Rafała Kowalskiego (Muzeum Żydów Mazowieckich w Płocku) rozmowa z Rafałem  Hetmanem  wokół książki Izbica, Izbica (Wydawnictwo Czarne 2021). Dyskusja z Hetmanem dotyczyła wydobywania z niepamięci postaci i losów, o których uparcie milczały kolejne pokolenia mieszkańców tytułowej Izbicy. Autor z rozmów, świadectw i dokumentów ułożył mozaikę żydowsko-polskiej przeszłości, której cień pada daleko poza wojenne lata. Mówił także o pułapkach ludzkiej pamięci i konsekwencjach przemilczanych historii, które mówią o nas najwięcej.

Dopełnieniem cyklu spotkań była rozmowa z artystką Marią Ka -  Jidysz, electro i kolejne kroki w XXI wiek, która opowiedziała o swoich fascynacjach kulturą żydowską oraz o twórczym przetwarzaniu tradycyjnych tekstów kulturowych jidysz we współczesnej muzyce elektronicznej.

FILMY

Podczas festiwalu zaprezentowano siedem bloków filmowych, w skład których wchodziły krótko i długometrażowe filmy fabularne oraz dokumentalne. Dominująca tematyką wyświetlanych filmów było doświadczenie Zagłady oraz okupacji podczas drugiej wojny światowej. Widzowie mieli także okazję zapoznać się ze współczesną kinematografią izraelską.

Na szczególną uwagę zasługuje pokaz filmu Mam na imię Sara w reżyserii Stevena Oritta opowiadający opartą na faktach historię trzynastoletniej polskiej Żydówki, która po stracie całej rodziny przejmuje tożsamość szkolnej przyjaciółki i znajduje schronienie u ukraińskiego chłopa i jego żony. Film otrzymał nagrodę Grand Prix – Kamera Dawida oraz indywidualną nagrodę dla najlepszej aktorki na 17. Warszawskim Festiwalu Filmów o Tematyce Żydowskiej 2019.  

Po seansie obyło się spotkanie z odtwórczynią głównej roli Zuzanną Surowy, której nagrodzony wyróżnieniem udział w filmie był aktorskim debiutem. Warto podkreślić, że Surowy jest aktualnie studentką Wiedzy o Filmie i Kulturze Audiowizualnej UG.

Pokazy filmowe odbyły się dzięki współpracy z międzynarodowym festiwalem Warsaw Jewish Film Festival oraz z Ambasadą Państwa Izraela w Warszawie. 

WARSZTATY

Oczywiście żaden festiwal kultury żydowskiej nie mógłby odbyć się bez tematu kulinarnego.  W ostatni dzień projektu pod fachowym okiem dra Wojciech Śledzia zrealizowano praktyczne zajęcia przygotowywania żydowskich placków ziemniaczanych, które zakończyła degustacja przygotowanych wypieków. W trakcie trzydniowego wydarzenia odbyły się także zajęcia językowe, dzięki którym uczestnicy mogli poznać podstawy języka jidysz czy nauczyć się alfabetu języka hebrajskiego.

- Tematyka poruszana na festiwalu Shalom Polin wybrzmiała podczas tegorocznej edycji w nadzwyczaj sugestywny sposób w kontekście aktualnego konfliktu zbrojnego i emigracji w Europie. Pokazuje to, że doświadczenia wojenne poprzednich pokoleń nie są zamierzchłą historią, a pamięć i świadomość o nich jest istotna dla naszej wspólnotowej tożsamości i przyszłości – podsumowuje Tomasz Pupacz.

Patronat honorowy nad wydarzeniem objęli Jego Magnificencja Rektor UG prof. dr hab. Piotr Stepnowski oraz Prezydent Miasta Gdańska Aleksandra Dulkiewicz.

Oprac. Zespół PR ACK UG Alternator