O pomocy dla Ukrainy ze wszystkich perspektyw opowiedzieli - rektorzy, dyrektorzy, naukowcy, ministrowie, żołnierze, reprezentanci zagranicznych ośrodków badawczych i studenci. Za nami druga edycja konferencji Focus on Ukraine, czyli dwa dni pełne dyskusji o tym, jak polskie społeczeństwo naukowe może pomóc walczącej, ia w przyszłości zwycięskiej, Ukrainie. 

- Blisko rok temu zorganizowaliśmy pierwszą konferencję, wówczas „Solidarni z Ukrainą", na której rozmawialiśmy, o tym jak mądrze pomagać Ukrainie. Tym razem jesteśmy bogatsi o doświadczenia z minionego roku, ale też o doświadczenia z tej straszliwej i niczym nieusprawiedliwionej wojny - otworzył wydarzenie Rektor Uniwersytetu Gdańskiego prof. dr hab. Piotr Stepnowski. -  Jednak umocnieni, razem dążymy do włączenia Ukrainy do europejskiego obszaru badań i europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego.  

Dyrektor Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej dr Dawid Kostecki opowiedział o tym, że pierwszą edycję programu „Solidarni z Ukrainą” skierowano do pojedynczych wnioskodawców - studentów i doktorantów. - Jednak ta pomoc musi ulec zmianie - mówił. Wśród nowych inicjatyw Dyrektor NAWA wymienił przeznaczony na pomoc instytucjonalną program „Solidarni z Ukrainą - Uniwersytety Europejskie” oraz „Granty Interwencyjne NAWA”.

Podczas konferencji polskie Ministerstwo Edukacji i Nauki reprezentował Tomasz Rzymkowski  Sekretarz Stanu w MEiN. - Ta wojna to kontynuacja imperializmu, agresji i bestialstwa rosyjskiego - tego, co stoi w sprzeczności z wartościami naszej cywiliazji. Jedną z największych owoców tej cywilizacji jest świat akademicki, uniwersytety - mówił Pełnomocnik Rządu ds. Spraw Rozwoju i Umiędzynarodowienia Edukacji i Nauki, który podkreślił także, że celem polskiej pomocy Ukrainie nie jest drenaż mózgów, a wsparcie w odbudowaniu środowiska akademickiego tego kraju. 

O tym, jakiej pomocy potrzebują ukraińskie uczelnie opowiedział przedstawiciel Wiceministra Oświaty i Nauki Ukrainy ds. cyfrowego rozwoju, cyfrowych transformacji oraz cyfryzacji Dmytro Zavgorodniya. W przemowie członka ukraińskiego rządu wybrzmiała m.in. ogromna wdzięczność dla Polski za pomoc, ale też ogromny przybliżony koszt odbudowy Ukrainy, który wynosi 411 mld $, z czego na edukacje potrzebne będzie 11 mld $, w tym 530 mln $ na szkolnictwo wyższe. 

Następnie o pierwszej edycji programu „Solidarni z Ukrainą” opowiedzieli jego twórcy i beneficjenci. Magdalena Kachnowicz, Dyrektorka Biura Programów dla Studentów NAWA przedstawiła intencje towarzyszące pracownikom jej instytucji przy tworzeniu pierwszego programu wsparcia, na który przeznaczono 13 mln zł. To, jak Uniwersytet SWPS wykorzystał część tych środków na rzecz pomocy psychologicznej i prawnej dla ukraińskich uchodźców zaprezentowała Katarzyna Ksenicz, Zastępca Dyrektorka Działu Komunikacji i Obsługi, SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny.

Efekty pomocy Polaków przedstawili Ukraińscy studenci i naukowcy. Prof. Taras Hutsol z Poleskiego Uniwersytetu Narodowego podziękował za przeróżne rodzaje pomocy, jakie otrzymali z Polski - od sprzętu wojskowego po karmę dla zwierząt. Razem do Ukrainy z naszego kraju przyjechało prawie 100 ton darów. 

Perspektywę pojedynczego beneficjenta programu „Solidarni z Ukrainą” zaprezentowały ukraińskie studentki na uchodźstwie. - Kiedy przyjechałam do Polski, byłam kompletnie zagubiona. Stanęło przede mną dużo pytań i bardzo mało odpowiedzi. Z tej sytuacji pomógł mi wyjść projekt Solidarni z Ukrainą. Zmotywował mnie do działań. - mówiła Mariana Petrivska, która studiuje na Uniwersytecie Warszawskim. - W Polsce zdecydowałam się studiować ukrainistykę, choć u siebie w domu uczyłam się w szkole muzycznej. Chcę wiedzieć więcej o swojej kulturze, języku, kraju i szerzyć ją wśród innych. 

Pierwszy panel pt. „Międzynarodowa współpraca uczelniana jako instrument przeciwdziałania kryzysom społecznym” poprowadził prof. dr hab. Jerzy Lis, Rektor Akademii Górniczo Hutniczej w Krakowie, który podkreślił, że znajdujemy się w stanie głębokiego, nietypowego i gwałtownego kryzysu. O radzeniu sobie z tą dramatyczną sytuacją opowiedzieli paneliści - przedstawiciele władz uczelni polskich i ukraińskich. 

- Wojna to geopolityczne wyzwanie, to zmiana obrazu całego świata, nie tylko Ukrainy. Takie życie jak do 24 lutego, nie będzie już możliwe - mówił prof. Volodymyr Bugrov, Rektor Narodowego Uniwersytetu im. Tarasa Szewczenki w Kijowie, wiceprzewodniczący Związku Rektorów Uczelni Wyższych na Ukrainie. Przedstawiciel ukraińskiej społeczności akademickiej przytoczył następnie rozmowę z burmistrzem miasta Izium, który powiedział, że nie warto odbudowywać budynków uczelni w jego miejscowości, ponieważ nie ma tam ludzi. 

W panelu wziął udział także reprezentant Ministerstwa Edukacji i Nauki Piotr Semeniuk. Dyrektor Departamentu Współpracy Międzynarodowej przedstawił dane dotyczące wsparcia edukacyjnego mieszkańców Ukrainy - 46 tys. studentów i ponad 1100 naukowców z Ukrainy oraz 2 mld zł z budżetu państwa polskiego. Jednocześnie zaznaczył, że to nie wystarczy i cały czas trwają spotkania dwustronne z rządem Ukrainy, ale też innych krajów np. Rumunii. 

- Wyjdźmy z tego kryzysu razem, budując przyszłość - zakończył panel prof. Jerzy Lis.

Kolejny panel dotyczył skomplikowanego problemu uznawania wykształcenia studentów na uchodźstwie z perspektywy wojny. Wszyscy uczestnicy dyskusji podzielili się sytuacjami, w których uchodźcy przynosili niekompletną dokumentację, a Samir Hećo z Rady Europy opowiedział o potencjalnym rozwiązaniu w postaci Europejskiego Paszportu Kwalifikacji dla Uchodźców (EQPR) i zapowiedział poszerzenie tego projektu o kraje, które go nie posiadają. 

Joanna Nyga z Biura Uznawalności NAWA zaprezentowała statystyki osób zgłaszających się do jej jednostki oraz proces wdrażania europejskiego paszportu kwalifikacyjnego dla uchodźców. - Przed wojną zgłoszenia o uznanie ukraińskich dokumentów stanowiły 30% wszystkich wniosków, teraz ten stosunek wzrósł do prawie 55 % - opowiadała Joanna Nyga, według której ogrom wniosków ukraińskich studentów to największe wyzwanie dla jej jednostki.

W panelu wzięły udział także: Monika Czerepak, Zastępca Kierownika Działu Współpracy Międzynarodowej, Politechnika Gdańska oraz Viktoria Sergienko, Dyrektor Krajowego Centrum Informacji Mobilności Akademickiej ENIC Ukraine. Dyskusję poprowadziła Hanna Reczulska, Dyrektor Biura Uznawalności NAWA. 

Perspektywę międzynarodową zapewnili uczestnicy kolejnego panelu: 

• Irina Ferencz, Dyrektor Stowarzyszenia Współpracy Akademickiej (ACA) (moderator)

• Maija Airas, Kierownik Działu Współpracy Międzynarodowej w dziedzinie szkolnictwa wyższego, Fińska Narodowa Agencja ds. Edukacji (EDUFI)
• Aneta Sergeant, Kierownik projektu Study in Czechia, Czeska Narodowa Agencja Edukacji Międzynarodowej (DZS)
• Gerhard Volz, Dyrektor ds. Współpracy Międzynarodowej w Szkolnictwie Wyższym, Austriacka Agencja Edukacji i Internacjonalizacji (OeAD), Austria
• Karla Zimanova, Zastępca Dyrektora Słowackiej Akademickiej Agencji Informacyjnej (SAIA) 

Przedstawiciele zagranicznych instytucji związanych z nauką opowiedzieli o sytuacji w swoich krajach. Majia Airas podkreśliła, że jej państwo nie jest tak chętnie wybierane przez Ukraińców ze względu na odległość i to, że graniczy z Rosją. Jednocześnie wymieniła inicjatywy przeznaczone dla tych uchodźców, którzy zdecydowali się jednak przyjechać, w tym: darmowe kursy, czy stypendia z erasmus+ i grant dla doktorantów.

Aneta Sergeant wskazała na elementy procesu przyjmowania nowych studentów z Ukrainy, które były dla jej kraju łatwiejsze. Wśród nich m.in. nostryfikacja dyplomów, która ze względu na czeskie prawo jest prostsza niż np. w Polsce. Opowiedziała także o bardzo pozytywnej informacji zwrotnej od studentów z Ukrainy przebywających w Czechach. 

Między panelami wystąpili dwaj ukraińscy żołnierze, którzy zaprezentowali specjalną wystawę „Through the War”.  Oleksi Oleksiuk, założyciel Fundacji Bezpieczny Kraj (Ukraina) wytłumaczył jak ważne jest zdrowie psychiczne i życie ukraińskich żołnierzy. Opowiadał o rozwiązaniach w postaci dronów, które ocaliłyby wiele istnień ludzkich, oraz o platformie wsparcia psychologicznego dla weteranów i aktywnych żołnierzy armii ukraińskiej.

- Celem tej wystawy jest pokazanie społeczeństwu zbrodni rosyjskich, które codziennie mają miejsce w naszym kraju. Federacja Rosyjska niszczy wszystko, co ukraińskie. Nie chcemy nikogo nastraszyć, ale pokazać co się dzieje, kiedy agresor wchodzi do demokratycznego kraju i chce narzucić swoje zasady - powiedział Oleksi Oleksiuk. 

Wprowadzenie do panelu pt. „Uniwersytety Europejskie jako przykład umiędzynarodowienia szkolnictwa wyższego: wyzwania i obszary współpracy” wygłosił dr hab. inż. Paweł Śniatała, prof. PP.  Prorektor ds. Współpracy Międzynarodowej Politechniki Poznańskiej opowiedział o sojuszu EUNICE, w którym jego uczelnia pełni rolę lidera projektu. 

Następnie dyskusję rozpoczął prof. dr hab. Tomasz Pietrzykowski, Prorektor ds. Współpracy Międzynarodowej i Krajowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Przewodniczący Rady NAWA. Moderator panelu zarysował intencję Komisji Europejskiej, która chce, aby Uniwersytetu Europejskie były laboratorium rozwiązań mającym posunąć do przodu rozwój nauki i szkolnictwa w Europie. Jednocześnie jest to pomost dla uczelni ukraińskich prowadzący do Unii Europejskiej. 

- Widzimy teraz zmianę jakościową, jeśli chodzi o umiędzynarodowienie. Już nie mówimy wyłącznie o liczbie zagranicznych studentów, czy umowach. Patrzymy inaczej na nas i na nasze kampusy, w których budowanie angażuje się cała społeczność akademicka - kontynuowała rozmowę Prorektorka UG ds. Współpracy Międzynarodowej dr hab. Anna Jurkowska-Zeidler, prof. UG. -  To też usłyszało 44 rektorów Uniwersytetów Europejskich w Brukseli, że budowanie sojuszu bottom-up jest ważniejsze niż zaangażowanie rektorów.

Kolejni paneliści opowiedzieli o inicjatywach, które powstały w ramach ich Uniwersytetów Europejskich, w tym o aplikacji z materiałami pedagogicznymi dla studentów wszystkich uczelni członkowskich. 

Prof. Wiaczesław Truba, Rektor Uniwersytetu Narodowego im. Ilii Mechnikova w Odessie opowiedział o wyzwaniach, z jakimi mierzy się jego uczelnia, w tym o kilkudniowych odcięciach prądu. Podczas panelu wybrzmiała potrzeba różnorodności wśród narzędzi do wspierania uniwersytetów ukraińskich, choć nadal największe nadzieje i największy potencjał paneliści widzieli w Uniwersytetach Europejskich.

Ostatni panel pierwszego dnia dotyczył cyfrowej przyszłości Ukrainy. Dyskusję poprowadził Waldemar Siwiński, założyciel i fundator Fundacji Edukacyjnej „Perspektywy”, który zaznaczył, że akurat w przypadku rozwoju cyfrowego to nie tylko Polska jest w stanie pomóc Ukrainie, ale także Ukraina Polsce. Przed wojną nasi wschodni sąsiedzi w wielu dziedzinach dotyczących cyfryzacji radzili sobie lepiej. 

Prof. Paweł Śniatała podkreślił zagrożenia związane z dynamiczną cyfryzacją w tym potrzebę humanistycznego podejścia do każdej zmiany, tak aby wprowadzane innowacje były przystępne dla każdego. Dr Bianka Siwińska, prezeska Fundacji Perspektywy opowiedziała o specjalnej inicjatywie szkoleń IT jej instytucji, która przekwalifikuje 30 tys. Ukrainek w Polsce. 

Do tematu Uniwersytetów Europejskich wrócił Grzegorz Robak, Dyrektor Centrum Wymiany Międzynarodowej z Politechniki Warszawskiej zaprezentował inicjatywę konsorcjum ENHANCE. 10 członkowskich uczelni technicznych, wraz z dwoma partnerami z Ukrainy, stworzyło program zdalnych tandemów językowych, w którym udział wzięło ponad 1500 osób w tym ponad 100 z Ukrainy. 

O inicjatywach, które wyszły od Ukrainy, w tym o szeregu nowych zasobów, które nieodpłatnie otrzymał ukraiński system edukacji, opowiedziała Kateryna Suprun, Dyrektor Grupy Eksperckiej ds. Transformacji Cyfrowej w Edukacji i Nauce z Ministerstwa Edukacji i Nauki Ukrainy. 

 - W polskim systemie oświaty jest prawie 0,25 mln uczniów z Ukrainy. To oznacza, że nasze społeczeństwa się przeplatają. Stworzyła się struktura przeplatania się ludzi, interesów, emocji, przyszłości Polaków i Ukraińców. Dlatego kończy się okres humanitarnego pomagania Ukrainie, zaczynamy budowę wspólnej przyszłości Polski i Ukrainy - zakończył panel i tym samym pierwszy dzień konferencji Waldemar Siwiński. 

Po dniu pełnym dyskusji i wystąpień uczestnicy konferencji udali się na uroczystą kolację, którą umilił im Chór Uniwersytetu Gdańskiego. 

II Dzień 

- Życie trwa i wojna niestety też. Przez ten rok 59 ukraińskich uniwersytetów zostało objętych wojną i częściowo zniszczonych. Wielu ukraińskich studentów i naukowców nie ma możliwości pracować i uczyć się - otworzył II dzień konferencji Oleksandr Plodystyi, Konsul Generalny Ukrainy w RP. - Ukraińska oświata potrzebuje waszej pomocy. Bardzo bym chciał, aby tak nie było, ale niestety muszę to powiedzieć: wciąż jej potrzebujemy. 

Potencjalne źródło pomocy dla Ukrainy od Stanów Zjednoczonych zaprezentowała dr Emily Borzcik, Dyrektor Regionu Europa Scholar Rescue Fund w Instytucie Edukacji Międzynarodowej (IIE). Stypendia z nowojorskiej fundacji przeznaczone są dla naukowców, którzy przebywają na uchodźstwie lub znajdują się w zagrożeniu. 

Kolejna głos zabrała dr Maija M. Kukla, Dyrektor Programowa Narodowej Fundacji Nauki (NSF). Naukowczyni z USA przedstawiła potencjał badawczy swojej instytucji oraz dokładnie opisała ścieżki, którymi jej niezależna agencja rządowa byłaby w stanie nawiązać współpracę z ukraińskimi ośrodkami badawczymi. 

O wsparciu dla uchodźców, które mogą zapewnić samorządy we współpracy z uczelniami, rozmawiali, uczestnicy pierwszego panelu drugiego dnia konferencji. W dyskusji moderowanej przez dr. inż. Marcina Witkowskiego z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu wzięli udział reprezentanci miast Lublin, Wrocław i Poznań.

- Poznań mógł się wydawać nieoczywistym miejscem wyboru dla uchodźców z Ukrainy. Jednak okazało się, że tam przybyło ich bardzo dużo. Dla niektórych Poznań był miejscem docelowym, dla innych tranzytowym. Wydano kilkadziesiąt numerów pesel. Teraz szacujemy, że w Poznaniu przebywa ok. 70 tys. cudzoziemców z Ukrainy na 90 tys. cudzoziemców w ogóle  - podzieliła się danymi Anna Wawdysz, Zastępca Dyrektora Wydziału Rozwoju Miasta i Współpracy Międzynarodowej Urzędu Miasta Poznania.

W przypadku Wrocławia liczba uchodźców z Ukrainy wyniosła 200 tys. osób, w tym 150 tys. z nich zostało w mieście, o czym poinformował Mirosław Lebiedź, kierownik projektu Study in Wroclaw, Agencja Rozwoju Aglomeracji Wrocławskiej S.A. 

Uczestnicy rozmawiali także o inicjatywie miast partnerskich, która, o ile niezbyt wiążąca przed wojną, podczas kryzysu okazała się skutecznym kanałem współpracy. 

Następny panel o wsparciu dla studentów poprzez inicjatywy akademickie poprowadziła dr Zofia Sawicka, Zastępca Dyrektora NAWA.

Yevheniia Polishchuk, Członkini Rady Młodych Naukowców przy Ministerstwie Edukacji i Nauki w Ukrainie przedstawiła dane na temat młodych, ukraińskich naukowców działających za granicą, którzy stanowią jedną trzecią wszystkich ukraińskich badaczy na uchodźstwie.

O współpracy z ukraińskimi naukowcami w ramach swoich organizacji opowiedzieli uczestnicy panelu. Aleksandra Lewandowska z Krajowej Reprezentacji Doktorantów wymieniła zbiórkę pieniędzy i szkołę letnią dla młodych naukowców.  A Przewodniczący Rady Młodych Naukowców dr Igor Kilanowski podzielił się doświadczeniami z pomocy ukraińskim naukowczyniom i ich dzieciom w ramach swojej działalności na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. 

Podczas ostatniego panelu głos zabrali przedstawiciele organizacji dofinansowujących naukę w Polsce: 

• Agnieszka Ratajczak, Dyrektor Biura Współpracy Międzynarodowej, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju
• dr Andrzej Dybczyński, Prezes Sieci Badawczej Łukasiewicz (online)
• prof. dr hab. Maciej Żylicz, Prezes Zarządu Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej
• prof. dr hab. Jerzy Duszyński, Doradca Prezesa Polskiej Akademii Nauk
• dr Tomasz Szumełda, Koordynator Dyscyplin w Dziale Nauk Ścisłych i Technicznych, Narodowe Centrum Nauki
• dr Monika Pobiega, koordynator dyscyplin w dziale nauk o życiu, Narodowe Centrum Nauki

Rozmowę prowadził dr Dawid Kostecki, Dyrektor NAWA. 

Agnieszka Ratajczak opowiedziała, jak jej instytucja wykorzystała dofinansowanie z programu POWER, aby dać polskim uczelniom możliwość włączenia do trwających projektów ukraińskich naukowców. 

- Skupiliśmy się na stworzeniu własnego programu, za nasze, zatem niepubliczne, pieniądze, który polegał na zaangażowaniu pracowników naukowych z Ukrainy w bilateralne programy dotyczące nauk humanistycznych i społecznych. Dzisiaj kończy się trzeci nabór na ten program - mówił prof. Maciej Żylicz. 

Każdy z uczestników panelu opowiedział o tym, jak jego organizacja zdołała pomóc ukraińskim badaczom m.in. dzięki inicjatywom sfinansowanym ze środków własnych, dofinansowania zewnętrznego lub dzięki nawiązaniu współpracy z inną instytucją. Na koniec paneliści zapewnili, że pomoc dla Ukrainy z ich strony nie przestanie płynąć i podali pomysły przyszłych projektów, w tym m.in. granty powrotne dla naukowców z Ukrainy przebywających w innym kraju.

-  Powiedzieliśmy dzisiaj, co zostało zrobione, ale także co chcemy, żeby działo się w przyszłości. Myślę, że każdej naszej wypowiedzi, każdemu naszemu panelowi towarzyszyła uzasadniona nadzieja, że już niebawem będziemy mówić o wolnej i niepodległej Ukrainie  - powiedział na koniec drugiej edycji konferencji Focus on Ukraine Rektor UG prof. Piotr Stepnowski.

Relacja wideo z pierwszego i drugiego dnia konferencji.