O stanie krajobrazu Pomorza oraz o wyzwaniach i dylematach, jakie stoją przed specjalistami i ekspertami, ale też przed każdym mieszkańcem, dyskutowali w piątek 1 marca uczestnicy Forum Społeczno-Naukowego Krajobraz a człowiek. Człowiek w krajobrazie.

Wydarzenie odbyło się w Sali Teatralnej im. J. Limona w budynku Neofilologii. Spotkanie otworzył Rektor Uniwersytetu Gdańskiego prof. Piotr Stepnowski: - Bardzo się cieszę, że dzisiejsze wydarzenie zgromadziło tak wiele osób zainteresowanych tym jakże ważnym zagadnieniem, którym zajmuje się nie tylko Instytut Ochrony Krajobrazu Pomorza, ale też bardzo wielu naukowców naszej uczelni. To przedmiot nie tylko badań naukowych, ale również debaty, mam nadzieję, jak najbardziej uspołecznionej i publicznej, która powinna wypracowywać ważne i rekomendujące stanowiska dla gremiów decyzyjnych. Wiemy, że na styku tego, co eksperckie, i tego, co postulowane w dyskusji publicznej, z dużym udziałem różnych obszarów zainteresowanych tymi zagadnieniami, nie zawsze dochodzi do kompromisu. Wierzę głęboko, że tak dobrze przygotowane spotkanie, z licznymi panelami i znakomitymi panelistami, będzie w stanie przekonać czynniki decyzyjne właśnie do tego, by te rekomendacje brać pod uwagę.

Następnie gości przywitał Prodziekan Wydziału Filologicznego Mirosław Przylipiak oraz Prezeska Instytutu Ochrony Krajobrazu Pomorza prof. Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk. - Położenie geograficzne i cechy przyrodnicze, jak wykazały ostatnie badania nad tożsamością Pomorzan przeprowadzone przez Konsorcjum Instytutu Kaszubskiego i Fundacji Impris oraz Centrum Badań nad Kulturą Pomorza Uniwersytetu Gdańskiego, stanowią najważniejszy wyróżnik województwa pomorskiego. W zestawieniu z nimi uderza niedopriorytetowanie krajobrazu w decyzjach o zagospodarowaniu pomorskiej przestrzeni - podkreśliła. W imieniu Wydziału Biologii gości przywitał dr hab. Piotr Rutkowski, prof. UG.

Sesję Krajobraz jako wyzwanie otworzył wykład prof. Iwony Sagan pt. Krajobraz - jego rozumienie i znaczenie. - Wielowymiarowa natura krajobrazu sprawia, że jest on łatwo czytelnym, syntetycznym wskaźnikiem istnienia bądź braku równowagi, harmonii i ładu w interakcji człowiek-środowisko, czyli we wszystkich sferach: społecznej, środowiskowej i gospodarczej. Od tej równowagi zależy dobrostan człowieka, a więc zarówno zaspokojenie jego potrzeb fizycznych i materialnych, jak i duchowych - podkreśliła prelegentka. Prof. Iwona Sagan opowiedziała o kryzysach w krajobrazie, które są skutkiem właśnie braku równowagi. Są to: kryzys krajobrazu fizyczno-środowiskowego, kryzys krajobrazu ekologicznego, kryzys krajobrazu kulturowego, kryzys krajobrazu planistyczno-urbanistycznego oraz kryzys krajobrazu estetycznego.

Kolejny wykład, pt. Planowanie przestrzenne i ochrona dziedzictwa kulturowego w orzeczeniach Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, wygłosiła r. pr. Magdalena Krzyżanowska-Mierzewska. Przedmiotem wystąpienia była między innymi treść standardów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka - czyli jakie są obowiązki państwa w dziedzinie ochrony środowiska, środowiska kulturowego i krajobrazu. Prelegentka opowiedziała również, czy i w jaki sposób w postępowaniu krajowym dotyczącym kształtowania środowiska i krajobrazu możemy korzystać z dorobku orzeczniczego Trybunału. Przedstawionych zostało wiele przykładów orzeczeń dotyczących krajobrazu i dorobku kulturowego z różnych krajów Europy. Na koniec wykładu zgromadzeni goście mieli szansę dowiedzieć się, czy i pod jakimi warunkami Trybunał w Strasburgu może być efektywnym forum sądowym dla ochrony środowiska i wartości kulturowych, jeżeli w postępowaniu krajowym środki ochrony prawnej zawiodą.

Następnie głos zabrała dr hab. inż. Katarzyna Rozmarynowska, która poprowadziła wykład O krajobrazie, dalekich widokach i alejach. Prelegentka mówiła o widokach, które łączą człowieka z krajobrazem: -Widoki umożliwiają człowiekowi wizualne doświadczenie krajobrazu. Jego kontemplację ułatwiają specjalne miejsca, z których jest on najlepiej widoczny. Punkty widokowe oferują widok statyczny, a drogi umożliwiają doświadczenie krajobrazu w ruchu - jest to widok dynamiczny - tłumaczyła. Krajobraz jest dobrem przymusowym, ponieważ wszyscy na niego patrzymy i wszyscy z niego korzystamy. Już prawo rzymskie chroniło widoki, zakazując ograniczania widoku, jaki dana osoba miała ze swojego domu. Szczególnej ochronie podlegały widoki na morze, ogród, góry i malowidła wystawione publicznie. Prelegentka mówiła również o funkcji ekonomicznej krajobrazu - harmonijny, uporządkowany krajobraz z widokiem na zieleń zwiększa wartość nieruchomości od 5 do 20%. - Z tytułem posiadania związane są nie tylko prawa, ale także obowiązki wobec społeczeństwa. Własność nieruchomości nie może być postrzegana tylko jako uprawnienie, ale także jako zobowiązanie - dodała. Naukowczyni przybliżyła również historię i funkcje, jakie w przeszłości pełniły aleje, oraz jaką rolę odgrywają obecnie.

Na zakończenie pierwszej części forum odbyła się sesja pytań, na które odpowiadały wszystkie prelegentki.

Drugą częścią spotkania był panel Krajobraz Pomorza. Stan - wyzwania - dylematy, w którym udział wzięli: Zastępczyni Prezydenta Gdańska Monika Chabior, Elżbieta Gackowska z Pomorskiego Biura Planowania Regionalnego, Marta Gibczyńska z Gdańskiego Zarządu Dróg i Zieleni oraz Michał Tokarczyk z redakcji Polsat News. Panel poprowadziła prof. Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk. Każdy z panelistów opowiedział o tym, jak krajobraz ukształtował jego osobowość i wspomnienia. Dyskusja dotyczyła również tego, w jaki sposób można ulepszyć negocjacje społeczne w kwestii krajobrazu. Wskazano między innymi na złą czytelność informacji o odbywających się konsultacjach społecznych zamieszczanych w Biuletynie Informacji Publicznej. Podczas rozmowy podano wiele przykładów samowoli budowlanych oraz podejmowanych przez stowarzyszenia i media interwencji w tych sprawach. Tę część również zakończyła sesja pytań i odpowiedzi.

Po dłuższej przerwie na poczęstunek goście wydarzenia mogli wziąć udział w warsztatach: Dlaczego krajobraz bioróżnorodny potrzebuje dziś ochrony? (prowadzenie: prof. Piotr Rutkowski i dr Renata Afranowicz-Cieślak), Nie bójmy się mediów! Jak współpracować z mediami na rzecz ochrony krajobrazu? (prowadzenie: red. Małgorzata Gradkowska), Fotografia przyrodnicza. Kiedy, jak i czym dokumentujemy nasze odkrycia? (prowadzenie: Andrzej Szuksztul) oraz Jak prawo chroni krajobraz? (prowadzenie: r. pr. Marek Foryś).

Na koniec dnia obfitującego w wykłady i dyskusje odbyło się spotkanie informacyjne Nauka dla krajobrazu. Program aktywni obywatele, które poprowadziła dr hab. Monika Rzeczycka, prof. UG.

Projekt finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy EOG i Funduszy Norweskich w ramach Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny

Organizatorzy:

Instytut Ochrony Krajobrazu Pomorza, Pracownia Badań nad Narracjami Pogranicza, Wydział Filologiczny Uniwersytetu Gdańskiego, Pracownia Geobotaniki i Ochrony Przyrody UG

Patronat honorowy: Rektor UG prof. Piotr Stepnowski, Prezydent Miasta Gdańska Aleksandra Dulkiewicz

Patronat medialny: Radio Gdańsk, Zawsze Pomorze