Wiosna! Z prof. Zenonem Licą rozmawiamy o topieniu marzanny

- W środę 20 marca rozpoczęła się astronomiczna wiosna. Z tym dniem  jednoznacznie kojarzy się nam marzanna. Jej topienie oznacza pożegnanie zimy. Skąd nazwa marzanna, panie Profesorze?

- Topienie marzanny to jeden z niewielu starosłowiańskich obrzędów, który do dziś jest kultywowany, choć w zależności od rejonu – w różny sposób. Marzanna to według ludowych podań słowiańska bogini, która symbolizowała śmierć.  Jej imię wywodzone jest z praindoeuropejskiego rdzenia *mar-, *mor-, oznaczającego właśnie śmierć. Niektórzy uważali ją wręcz za demona. Gdy po jesieni obumierała natura, wierzono, że to przez Marzannę – stąd utożsamianie jej z zimą. Śmierć Marzanny zgodnie z ludowymi wierzeniami oznaczała budzenie się przyrody do życia, a więc początek wiosny.

W tym dniu boginię zastępowało inne słowiańskie bóstwo – Jaryła, które symbolizowało zieloną porę roku. Marzanna jako rzekoma bogini słowiańska była opisywana przez średniowiecznego kronikarza Jana Długosza. W wierzeniach słowiańskich symbolizowała ją słomiana kukła, którą topiono podczas obrzędu zakończenia zimy. Zdaniem Długosza, Marzanna była rodzimą odpowiedniczką Cecery, italskiej bogini urodzaju.

Dziś imię Marzanna nosi około 13 tysięcy Polek. Szczególnie popularne było w latach 60. XX wieku, wtedy nadano je blisko 10 tysięcy razy. Samo imię powstało od imienia Maryjanna, znanego wyłącznie jako chrześcijańskie, zatem jego pierwotne znaczenie objaśnia się jako `należąca do Marii, służebnica Marii (Matki Boskiej)`. Zapewne interesuje Państwa, skąd z Marianny (wymowa Maryjanny)- Marzanna?

Tu swoją rolę odegrały procesy fonetyczne. Otóż r w wyrazie Marianna było zmiękczone przez i, ta miękkość doprowadziła do powstania rz. Stąd forma Marzanna.
Pojawiały się także koncepcje, iż imię to pochodzi od nazwy rośliny marzany, dziś uprawianej dla celów farbiarskich i farmaceutycznych, ale ten pogląd wydaje się trudny do przyjęcia, ponieważ imiona od nazw roślin są u nas bardzo rzadkie.

 

- Panie Profesorze, może jeszcze wytłumaczy Pan pisownię: marzanna czy Marzanna?

- Jeżeli chodzi o słomianą kukłę lub roślinę, wyraz marzanna pisany jest małą literą, natomiast dużą literą piszemy imię Marzanna, a także nazwę postaci z mitologii słowiańskiej.

marzanna
mng