Zachęcamy do wysłuchania otwartego wykładu online, podczas którego dr Wojciech Glac z Pracowni Neurobiologii Wydziału Biologii Uniwersytetu Gdańskiego opowie o mózgu i osobowości psychopatów.

Poniższe odpowiedzi na pytania dr. Wojciecha Glacy, neurobiologa, popularyzatora nauki i naukowca Wydziału Biologii UG to jedynie przedsmak tego, co będziemy mogli usłyszeć podczas otwartego wykładu online, 26 stycznia br.

Panie dr., jak działa mózg psychopaty i skąd wzięło się Pana zainteresowanie tym tematem?

Mózg psychopaty jest trochę przerażający, ale jednocześnie przez to fascynujący. Moje zainteresowanie nim wzięło się z potrzeby zrozumienia biologicznego podłoża predyspozycji do zachowań kryminalnych w związku z przedmiotem jaki mam przyjemność prowadzić na kierunku Kryminologia. Co do zasady, mózg psychopaty działa tak jak każdy inny mózg, choć oczywiście nie wszystkie procesy, które mają w nim miejsce zachodzą w taki sam sposób, jak u osoby niezaburzonej.

Co odróżnia mózg psychopaty od mózgu przeciętnego, zdrowego psychicznie człowieka?

Na poziomie anatomicznym psychopaci mogą mieć zmniejszoną objętość niektórych obszarów mózgu, między innymi kory wyspy czy ciała migdałowatego, jak również połączeń między różnymi rejonami mózgu. Główne różnice widać jednak nie w anatomii mózgu, ale jego funkcjonowaniu, czyli tym w jaki sposób mózg psychopaty przetwarza informacje i je koduje oraz w jaki sposób podejmuje decyzje. Z tym związane są jest zmienione działanie między innymi kory przedczołowej, kory zakrętu obręczy i innych, w tym wspomnianych wcześniej kory wyspy czy ciała migdałowatego. Ale nie tylko – o wszystkim co wiemy będę starał się opowiedzieć podczas wykładu.

Jakie cechy kryje w sobie osobowość psychopatyczna?

Psychopata charakteryzuje się przede wszystkim deficytem empatii i lęku. Te cechy wynikają właśnie ze zmienionego działania wspomnianych wcześniej obszarów mózgu. Dodatkowo psychopata może charakteryzować się zaburzeniami niektórych procesów związanych z kontrolą emocji i zachowania. I w zależności od poziomu tych deficytów, skutkiem jest różnie nasilony egoizm i bezduszność, różnie nasilona skłonność do zachowań antyspołecznych, manipulowania i wykorzystywania innych, ryzykownych zachowań itd.

Jak działa i myśli psychopata?

Z powodu deficytu empatii, psychopata ma większą skłonność do skupiania się na swoich emocjach i potrzebach, bez liczenia się z emocjami i potrzebami innych. Jego mózg przez niższą empatię, ale również mniejszy poziom lęku słabiej dostrzega i słabiej reaguje na dylematy natury etycznej czy te związane z ryzykiem, jakie powstają podczas analizowania rzeczywistości i planowania zachowania. Psychopata nie jest w stanie w pełni współodczuwać cudzych emocji, więc może z łatwością podjąć decyzję o skrzywdzeniu innej osoby, a nawet czerpać z tego przyjemność. Już po fakcie ma znacznie mniejsze poczucie winy lub żalu, że nie postąpił inaczej. To znacząco utrudnia mu uczenie się na błędach, nawiązywanie trwałych relacji, a jego zachowanie pozostaje nakierowane na realizację swoich potrzeb, nierzadko wykorzystując innych, którymi ma łatwość manipulowania. To oczywiście tylko skrawek opowieści o funkcjonowaniu umysłu psychopaty.

Istnieje wiele mitów dot. psychopatów i ich osobowości. Możemy któryś obalić?

Jednym z najbardziej rozpowszechnionych mitów o psychopatach jest mit o ich ponadprzeciętnej inteligencji. Tak naprawdę psychopatia nie jest związana z wyższym ilorazem inteligencji, a raczej obserwuje się odwrotną zależność. Oczywiście wśród psychopatów znaleźć można jednostki wybitnie inteligentne i to właśnie ich historie są zazwyczaj powszechnie znane, dając błędne wyobrażenie o ich geniuszu. Połączenie wysokiej inteligencji z deficytem empatii i lęku czyni z tych osób tak barwnie przedstawiane czasem w książkach i filmach, jednocześnie przerażające i fascynujące demony zła, które są w stanie z zimną krwią zaplanować i dokonać szeregu makabrycznych zbrodni, czerpiąc z nich przyjemność, a jednocześnie bawić się grą w kotka i myszkę ze ścigającymi ich policjantami. To jest możliwe, ale tak naprawdę otaczają nas nieco inni psychopaci. Równie ciekawi i równie przerażający…