Na czym polega idea otwartej nauki? Czy chodzi jedynie o nieodpłatne udostępnianie publikacji, a może o budowanie społeczności naukowej, która opiera się na duchu akademickiej komunikacji oraz współpracy? Na Uniwersytecie Gdańskim odpowiedź na to pytanie opracowuje Sekcja Zarządzania Danymi Badawczymi i Otwartej Nauki, która niedawno nawiązała współpracę z OpenAIRE.

- Baza Wiedzy UG dołączyła do Open AIRE, która tworzy sieć europejskiej infrastruktury składającej się m.in. z repozytoriów. Tę organizację tworzą ludzie, którzy z pasją podchodzą do otwartej nauki; zaprosili nas, żebyśmy pokazali nasze podejście do tej idei - opowiada Kierowniczka Sekcji Zarządzania Danymi Badawczymi i Otwartej Nauki mgr Agnieszka Wasilewska. - Chcieliśmy podzielić się tym, że podchodzimy do idei otwartej nauki trochę inaczej niż wszyscy.

Wynikiem tej współpracy jest artykuł na stronie OpenAIRE, w którym pracownicy Sekcji opisują ich nieszablonowe podejście do promocji otwartej nauki: od grywalizacji szkoleń, przez stworzenie edukacyjnych puzzli „UkłaDaMy Plan”, po przygotowanie gry planszowej nt. bezpieczeństwa danych badawczych. 

Otwarta nauka to nie tylko publikacje

- Jednym z nowych działań w zakresie otwartej nauki jest udostępnianie danych badawczych w repozytoriach, czyli wszelkich danych na podstawie, których powstaje później publikacja - mówi główny specjalista ds. informatycznych Zbigniew Ruszczyk. - Jeszcze do niedawna nie trzeba było ich udostępniać, natomiast obecnie ma to znaczenie w przypadku składania wniosku do instytucji finansujących, takich jak Narodowe Centrum Nauki.

Jak opowiadają pracownicy Sekcji Zarządzania Danymi Badawczymi i Otwartej Nauki udostępniane dane badawcze muszą spełniać wymagania kryjące się pod akronimem FAIR (findable, accessible, interoperable, reusable). Oznacza to, że muszą być możliwe do znalezienia, dostępne, interoperacyjne i nadające się do ponownego użycia.

Dzięki tym wymogom dane mogą być później wykorzystane przez innych naukowców do przygotowania własnej publikacji na podstawie tych danych lub agregacji danych z kilku źródeł. Udostępnianie zwiększa także potencjał edukacyjny publikacji, ponieważ młodzi naukowcy mogą sprawdzić, czy są w stanie odtworzyć te wyniki oraz nauczyć się jak prowadzić proces badawczy na podstawie opisu danych.

Jaka jest przyszłość otwartej nauki na UG?

- Na pewno chcemy promować ideę otwartej nauki i dalej prowadzić szkolenia nt. otwierania danych badawczych i organizować warsztaty, w których wykorzystujemy gry. Widzimy, że to się sprawdza. Dzięki innemu podejściu te szkolenia nie są nudne, a wiedza bardziej się przyswaja - mówi Agnieszka Wasilewska.

- Działamy także ku temu, aby stworzyć sieć data stewardów na wydziałach. To byliby specjaliści od danych badawczych w poszczególnych dyscyplinach - mówi Zbigniew Ruszczyk. - Każda dyscyplina ma swoją specyfikę i o ile pewne rzeczy są wspólne, to kwestie związane z jakością danych czy standardem metadanych i słownikami dziedzinowymi są bardzo specyficzne dla danej dyscypliny.

Na co dzień Sekcja Zarządzania Danymi Badawczymi i Otwartej Nauki Wspiera naukowców w procesie zarządzania danymi badawczymi. Jednostka pomaga naukowcom w wyborze repozytorium oraz przygotowaniu planu zarządzenia danymi badawczymi, który jest wymagany przez instytucje finansujące takie jak NCN.