Najwyższą godność honorową Uniwersytetu Gdańskiego otrzymała laureatka literackiej Nagrody Nobla Olga Tokarczuk. 18 marca w Dworze Artusa odbyło się uroczyste nadanie pisarce tytułu doktora honoris causa, w którym wzięli udział członkowie społeczności akademickiej UG oraz przedstawiciele najważniejszych instytucji na Pomorzu. Tym samym noblistka dołączyła do grona wybitnych artystów i naukowców, do którego należą m.in. Günter Grass, Andrzej Wajda czy Tadeusz Różewicz.

- Zapraszamy Panią do tego, by stała się Pani częścią naszej społeczności, częścią naszej wspólnoty, częścią naszego uniwersytetu. Czynimy tak, ponieważ bliskie nam jest to, co wyraża Pani w swojej twórczości, wyznawane przez Panią idee, a także sposób, w jaki opowiada nam Pani o świecie - zwrócił się do noblistki Rektor prof. Piotr Stepnowski. - Nieprzypadkowo spotykamy się dziś właśnie tu, w Dworze Artusa. To miejsce jest symbolem nie tylko bogactwa historycznego naszego miasta, ale zawiera też silny przekaz pełen rycerskich wartości.

Przemówienie Rektora

Liczne zasługi międzynarodowe laureatki wymienił Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego Dariusz Wieczorek w swoim liście gratulacyjnym. Olga Tokarczuk w 2018 r. została laureatką literackiej Nagrody Nobla, w tym samym roku jej powieść Bieguni otrzymała Międzynarodową Nagrodę Bookera. W Polsce autorka dwukrotnie otrzymała Literacką Nagrodę Nike - pierwszy raz w 2008 r. za książkę Bieguni, a drugi w 2015 r. za Księgi Jakubowe.

Poza wieloma osiągnięciami na arenie międzynarodowej w trakcie uroczystości zwracano także uwagę na bogate związki pisarki z regionem Pomorza. Prof. Małgorzata Książek-Czermińska wymieniła chociażby wspólne motywy zawarte w jej twórczości oraz w dziełach wybitnych gdańskich artystów, takich jak Paweł Huelle i Stefan Chwin. 

- Punkt widzenia narratorki i jej usytuowanie pozwala na grę aluzjami na wpół autobiograficznymi, a na wpół fikcjonalnymi, podobnie jak dzieje się to w pisarstwie Huellego i Chwina, operujących gdańskimi realiami społecznymi i materiałem własnych doświadczeń - opowiadała o powieści Dom dzienny, dom nocny promotorka przewodu. - Z upływem czasu coraz wyraźniej widać, jakie znaczenie miało błahe z pozoru sięgnięcie do przedwojennych niemieckich nazw miejscowości, ulic, placów, instytucji. (...) Dopiero pokolenie Chwina i Huellego w Gdańsku, a Olgi Tokarczuk na Śląsku oswoiło przeszłość niemieckich nazw i sięgnęło po nie bez lęku, raczej z ciekawością, rzeczowo dostarczając słownikowych objaśnień.

Na koniec laudacji prof. Małgorzata Książek-Czermińska podkreśliła najważniejszy i niepodważalny związek laureatki z Gdańskiem, czyli wpływ twórczości prof. Marii Janion. 

 - ...kiedy w późnych nastoletnich czasach trafił mi w ręce pierwszy tom Transgresji, Maria Janion weszła do mojego życia i pozostała w nim na zawsze - pisała noblistka w liście pożegnalnym dla prof. Marii Janion w 2020 r. - W jakimś sensie więc, jak wielu, bardzo wielu czytelników, którzy nie mieli szczęścia jej poznać, także byłam uczennicą Marii Janion i także brałam udział w Waszym seminarium. Wprawdzie daleko od Gdańska, chociaż po fakcie i biernie, to jednak bardzo intensywnie. […]  Myślę, że jej książki mnie kształtowały; może nawet zmieniły moje życie.

Prof. Małgorzata Książek-Czermińska zauważyła, że nie była to więź jednostronna. Prof. Maria Janion wysoko ceniła twórczość Olgi Tokarczuk, a zwłaszcza Księgi Jakubowe. Fascynację twórczością pisarki można odczytać m.in. w liście prof. Marii Janion na otwarcie Kongresu Kultury w 2016 roku. 

Po wygłoszeniu laudacji nastąpiło uroczyste nadanie Oldze Tokarczuk tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego, w którym wzięli udział prof. Piotr Stepnowski, prof. UG Urszula Patocka-Sigłowy oraz prof. Małgorzata Książek-Czermińska.

Nowo mianowana doktor honorowa wygłosiła wykład, w którym dokonała błyskotliwej analizy współczesnego społeczeństwa z perspektywy feministycznej. Noblistka cofnęła się także do wielkich dzieł literatury, takich jak Czarodziejska Góra Tomasza Manna, i opisała je w kontekście reprezentacji płciowej. W wystąpieniu pojawiły się również wątki autobiograficzne, w których autorka opisywała swoją podróż przez stworzony przez mężczyzn kanon literatury. 

Nową doktor honoris causa powitali przedstawiciele najważniejszych instytucji Pomorza, m.in. Prezydent Miasta Gdańska Aleksandra Dulkiewicz, Marszałek Województwa Pomorskiego Mieczysław Struk czy Wojewoda Pomorska Beata Rutkiewicz, oraz posłowie i europosłowie wybrani z regionu Pomorza. Dołączenie Olgi Tokarczuk do społeczności akademickiej Uniwersytetu Gdańskiego uświetnił recital Akademickiego Chóru Uniwersytetu Gdańskiego. 

Wydarzenie oficjalnie zamknął prof. Piotr Stepnowski, wyrażając nadzieję, że to nie ostatnia wizyta noblistki na UG. Rektor UG zasugerował, że kolejne spotkania mogłyby się odbyć w ramach objęcia przez Olgę Tokarczuk katedry imiennej prof. Marii Janion.