Badanie konsekwencji masowych przesiedleń ludności w odpowiedzi na inwazję Rosji na Ukrainę dla europejskiej demokracji oraz przedstawienie opartych na dowodach strategii zwalczania negatywnych trendów, takich jak rosnące antagonizmy społeczne i fragmentacja tożsamości - oto główne założenia projektu MAGnituDe: Migration, Affective Geopolitics, and European Democracy in Times of Military Conflicts / Migracje, geopolityka afektywna i demokracja europejska w czasach konfliktów zbrojnych. Projekt został dofinansowany w ramach Programu Horyzont.

Wojna Rosji przeciwko Ukrainie wywołała bezprecedensowy poziom przymusowych przesiedleń do Unii Europejskiej (UE) i krajów sąsiadujących z UE. Od listopada 2023 r. w Europie przebywa prawie sześć milionów ukraińskich uchodźców. Chociaż Ukraińcom szybko zaoferowano status tymczasowej ochrony, obecnie nie jest pewne, jaki status zostanie im przyznany później. Jednak wiele przymusowo przesiedlonych osób planuje pozostać w UE nawet po zakończeniu wojny.

MAGnituDe analizuje:

1. W jaki sposób inwazja Rosji w Ukrainie i trauma z nią związana kształtują codzienne spotkania osób przymusowo przesiedlonych z instytucjami państwowymi, innymi migrantami i społeczeństwami państw przyjmujących.
2. Jaką rolę odgrywają takie spotkania w powstawaniu zarówno nowych konfliktów społecznych, jak i nowych społeczności, oraz jakie tożsamości są wspierane przez te procesy.
3. W jaki sposób te spotkania wpływają na zaufanie osób przymusowo przesiedlonych do demokracji państw przyjmujących i zaangażowanie w praktyki demokratyczne.
4. Jakie narzędzia, polityki i ramy pomagają zapobiegać alienacji społecznej i fragmentacji tożsamości wśród osób przymusowo przesiedlonych oraz wspierają ich poczucie przynależności i uczestnictwa w demokratycznych procesach i społeczeństwach.

- Impulsem do narodzenia się koncepcji projektu MAGnituDe (Migration, Affective Geopolitics, and European Democracy in Times of Military Conflicts / Migracje, geopolityka afektywna i demokracja europejska w czasach konfliktów zbrojnych) stał się masowy napływ uchodźców spowodowany rosyjską inwazją na Ukrainę. Wywołało to naszą refleksję nad tym, jak ten napływ osób zmuszonych do przemieszczenia się wbrew własnej woli i niejednokrotnie niosących ze sobą głębokie traumy może wpływać na europejską demokrację. Chcieliśmy przy tym podejść do tematu konstruktywnie i zaproponować rozwiązania, które będą mogły posłużyć wzmocnieniu demokracji, szczególnie na poziomie lokalnym, na przykład poprzez wspieranie poczucia przynależności osób przymusowo przesiedlonych w ich nowym otoczeniu - mówi Kierowniczka projektu dr Marta Grzechnik.

Aby utrzymać zrównoważony wpływ projektu, który będzie wykraczał poza jego cykl życia, strategia oddziaływania projektu skierowana jest nie tylko do migrantów, ale także do społeczeństwa obywatelskiego, decydentów, osób wdrażających polityki społeczne, dziennikarzy i badaczy. Projekt analizuje społeczne konsekwencje rosyjskiej wojny w Ukrainie dla społeczeństw europejskich i sugeruje środki mające na celu przezwyciężenie zaostrzających się antagonizmów społecznych i fragmentacji tożsamości oraz poprawę zaufania do instytucji demokratycznych.

MAGnituDe zapewnia także lepsze zrozumienie interakcji między migracją a innymi obszarami polityki (edukacja, mieszkalnictwo, praca), a dzięki temu przyczynia się do powstania opartych na dowodach strategii zarządzania migracją związaną z wojną i integracji osób przymusowo przesiedlonych w społeczeństwach europejskich. W ten sposób projekt MAGnituDe przyczynia się do realizacji kluczowego strategicznego kierunku programu Horyzont Europa 2021–2024, jakim jest „tworzenie bardziej odpornego, integracyjnego i demokratycznego społeczeństwa europejskiego, przygotowanego i reagującego na zagrożenia i katastrofy”.

Uzyskane dofinansowaniu wynosi 3 000 000 euro, z czego 149 871 euro przypada na Uniwersytet Gdański. Projektem po stronie UG kieruje dr Marta Grzechnik z Wydziału Filologicznego. W projekt po stronie UG zaangażowane są także dr Elżbieta Czapka i dr hab. Maja Grabkowska z Wydziału Nauk Społecznych.

Inicjatorką projektu jest dr Olga Sasunkevich z Uniwersytetu w Göteborgu. We współpracę zaangażowanych jest dziewięć instytucji z różnych krajów - zarówno uniwersytetów, jak i organizacji pożytku publicznego. - Nasz zespół jest zatem międzynarodowy, ale też międzydyscyplinarny: w jego skład wchodzą badacze i badaczki o szerokich kompetencjach w naukach społecznych i humanistycznych, a także osoby z doświadczeniem w pracy z przymusowo przesiedlonymi. Ze strony Uniwersytetu Gdańskiego, oprócz mnie, zaangażowane są dr Elżbieta Czapka i dr hab. Maja Grabkowska, obie z Wydziału Nauk Społecznych. Moim zadaniem, jako historyczki specjalizującej się w historii najnowszej, jest dostarczenie kontekstu historycznego dla lepszego zrozumienia obecnych wydarzeń, w tym problemów, które mogą wystąpić w kontaktach między różnymi grupami ludności, a których korzenie tkwią niejednokrotnie w przeszłości - tłumaczy dr Marta Grzechnik. - Uzyskanie finansowania w ramach programu Horizon Europe jest dla nas sygnałem, jak ważna i aktualna taka tematyka jest w kontekście europejskiej demokracji, co dodaje nam motywacji do dalszych działań. Projekt wystartuje z początkiem roku 2025 i potrwa cztery lata - dodaje Kierowniczka projektu.