- Narkotyki z marginesu społecznego weszły do mainstreamu. Wystarczy odwiedzić jakikolwiek ośrodek terapii uzależnień, aby przekonać się, że mamy tam cały przekrój społeczny a nie nastolatków z obszaru wykluczenia – przekonuje dr Marcin Szulc, prof. UG z Wydziału Nauk Społecznych UG. O nowych narkotykach i nowych związanych z tym zagrożeniach dla dzieci i młodzieży mówił podczas wykładu w ramach Letnich Spotkań z Nauką. 

W każda sobotę lipca i sierpnia w Ośrodku Pracy Twórczej IBW PAN w Czarlinie-Skoczkowie nad jeziorem Wdzydze odbywały się już kolejny raz wykłady o charakterze popularnonaukowym, upowszechniające wyniki prowadzonych w Polsce badań pt. Letnie Spotkania z Nauką. W tym roku w Spotkaniach wzięli udział wykładowcy z Wydziału Historii UG: prof. dr hab. Beata Możejko, dr hab. Anna Mazurkiewicz, prof. UG i mgr Dominika Leśniewska oraz dr Marcin Szulc prof. UG z Instytutu Psychologii UG.

Jak uratować nasze dzieci?

- To nie było moje pierwsze spotkanie w Czarlinie. W 2019 roku wygłosiłem tam ciepło przyjęty wykład na temat mechanizmów perswazji i nieetycznych taktyk sprzedażowych wobec seniorów – mów dr Marcin Szulc, prof. UG z Wydziału Nauk Społecznych UG. W ramach Letnich Spotkań z Nauką mówił w tym roku o nowych narkotykach. Nowe narkotyki-nowe zagrożenia. Jak uratować nasze dzieci?

Zdaniem dr Marcina Szulca, prof. UG, używanie narkotyków już dawno przestało dotyczyć tylko wąskich grup odbiorców, pewnych nisz społeczno - kulturowych. - Poważnym zagrożeniem są nowe substancje psychoaktywne (NPS), które ze względu na nieznany użytkownikowi skład i moc działania mogą powodować bardzo groźne konsekwencje zdrowotne – wyjaśnia dr Marcin Szulc, prof. UG. Jego wykład spotkał się z ogromnym zainteresowaniem wakacyjnej publiczności. - Widać, że problem narkotyków jest wciąż aktualny a zwłaszcza kwestie dotyczące chronienia dzieci przed nimi. Właściwie możemy mówić o minimalizacji ryzyka, bo ono zawsze istnieje, zwłaszcza w okresie dorastania, w którym skłonność do podejmowania zachowań ryzykownych jest wyższa niż w innych okresach życia ze względu na rozwój obwodów neuronalnych – podkreśla.

Jednak nie wszyscy i nie każdy w takim samym stopniu jest narażony. - W okresie dorastania dominującą rolę odgrywa jądro półleżące, które tworzy się wcześnie i jest strefą przyjemności i nagrody.  Poszczególne części mózgu dojrzewają w różnym tempie stąd brak synchronizacji między ośrodkami. Jeśli nagrody nie są dostatecznie duże, mózg będzie poszukiwał większych – to wyjaśnia skłonność do zachowań ryzykownych – wyjaśnia dr Marcin Szulc, prof. UG.

Zdaniem badacza,  skłonność do tych zachowań u młodzieży wzrasta w grupie, presja rówieśnicza i wspólne łamanie zasad dostarcza więcej radości, niż czynienie tego w pojedynkę. Dodatkowo, w tym czasie, kiedy mózg jest najbardziej wrażliwy, nastolatkowie najczęściej eksperymentują z narkotykami lub alkoholem. - Młodzież bardziej niż dorośli jest podatna na uszkadzający wpływ alkoholu na pamięć i zwiększone ryzyko wystąpienia problemów społecznych. Badania na modelach odzwierzęcych wskazują, że upijanie się w okresie dorastania wiąże się z częstszym ryzykiem uszkodzenia mózgu i zaburzeniami poznawczymi niż u dorosłych osobników -  dodaje.

Prawda i mity

Okazuje się, że współczesne substancje psychoaktywne są bardziej niebezpieczne niż dawniej. Zmienił się rynek narkotykowy, pojawiło się więcej różnorodnych i tańszych środków o szerokim spektrum działania, łatwiej je dziś produkować. Według European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction od 2005 do 2019 roku zarejestrowano 950 nowych substancji psychoaktywnych... - Narkotyki z marginesu społecznego weszły do mainstreamu, wystarczy odwiedzić jakikolwiek ośrodek terapii uzależnień, aby przekonać się, że mamy tam cały przekrój społeczny a nie nastolatków z obszaru wykluczenia – przekonuje dr Marcin Szulc, prof. UG.

W swoim wystąpieniu wspominał także o mitach, jakimi obrosła marihuana, którą traktuje się jak panaceum. - Istnieje cała masa szkodliwych mitów na jej temat dotyczących tak ryzyka jak i korzyści płynących z jej używania. Często nie dostrzega się całej masy problemów związanych z tak zwaną syntetyczną marihuaną, która może być bardzo niebezpieczna – ostrzega. - Uważam, że marihuany nie należy demonizować, ale spojrzeć na nią obiektywnie, dostrzegać jej potencjał ale również i ryzyko używania.  Czym innym jest stosowanie przetworów konopi w celach terapeutycznych a czym innym stosowanie rekreacyjne – podkreśla.

Zdaniem badacza, wielu użytkowników jest przekonanych o niskim ryzyku stosowania środków psychoaktywnych. Ponadto brakuje standardów postępowania wobec osób zatrutych. - Jesteśmy bezradni wobec zjawiska politoksykomanii (używania i nadużywania w tym samym czasie różnych substancji często o działaniu antagonistycznym np. środków stymulujących i sedacyjnych). Taka sytuacja powoduje, że cały czas musimy być czujni i szukać zarówno skutecznych rozwiązań systemowych jak również sami podejmować działania prozdrowotne, które zmniejszą ryzyko poszukiwania przyjemności przez nasze dzieci w tak ryzykowny sposób - przekonuje. Jego zdaniem, najlepsze co możemy zrobić my jako rodzice i nauczyciele, to być pozytywnymi dorosłymi i ambasadorami zdrowia. - Najskuteczniejszą profilaktykę stanowi własne przyzwoite prowadzenie się i budowanie z dziećmi dobrych relacji, bo to właśnie one stanowią najskuteczniejszy czynnik chroniący przed zagrożeniami - dodaje.

dr Marcin Szulc - profesor UG, nauczyciel akademicki i psycholog w Zakładzie Psychologii Osobowości i Psychologii Sądowej. Od wielu lat współpracuje także z PG, prowadząc zajęcia z psychologii. Zainteresowania naukowe koncentruje wokół problematyki zagrożeń społecznych ze szczególnym wskazaniem na mechanizmy powstawania uzależnień, leczenie nałogów, przestępczość nieletnich, mobbing i cyberzagrożenia, resocjalizację nieletnich sprawców przestępstw oraz problemy rozwojowe okresu dorastania. Jest popularyzatorem nauki, prowadzi spotkania edukacyjne dla rad pedagogicznych, rodziców oraz młodzieży. Jest autorem publikacji z zakresu psychologii zagrożeń społecznych. Nauczyciel Roku 2011 nagrodzony statuetką im. Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza.

Fotografie: dr Wacław Kulczykowski z Wydziału Historii UG.

W programie XIX Letnich Spotkań z Nauką w sierpniu:

21 sierpnia 2021, prof. dr hab. Krystyny Skwarło-Sońca z Wydziału Biologii UW - Czy „jaśniej” zawsze oznacza „lepiej”?

28 sierpnia 2021, prof. IBW PAN dr hab. Marek Kulczykowski  z Instytutu Budownictwa Wodnego PAN - Awarie budowlane z gruntem zbrojonym w tle.