Z okazji Świąt 1 i 3 maja przypominamy tekst, w którym ich znaczenie tłumaczył prof. dr hab. Tadeusz Stegner.
Przed nami wiosenny weekend bogaty w rocznice historyczne. Z racji pandemii pozbawiony wspólnych, patriotycznych manifestacji. To bardziej czas refleksji o historii.
Patriotyczno-świąteczny weekend rozpoczyna Międzynarodowy Dzień Solidarności Ludzi Pracy nazywany Świętem Pracy, obchodzony w Polsce i na świecie 1 maja już od 130 lat, jako symboliczne uczczenie robotniczych protestów w Chicago, krwawo stłumionych przez policję. Dziś święto budzi nieco kontrowersji z racji powojennych konotacji.
– To święto zawłaszczone w czasach PRL-u przez komunistów kojarzy się z pochodami, które miały być wyrazem wsparcia klasy robotniczej dla rządzących – wyjaśnia prof. dr hab. Tadeusz Stegner z Wydziału Historycznego UG. Przypomina jednak, że w przedwojennej historii miało ono inne znaczenie i tradycje. - Zapominamy jednak, że w czasach zaborów i w Drugiej Rzeczypospolitej organizowane było głównie przez lewicę niepodległościową, z której wywodził się Józef Piłsudski, a w latach osiemdziesiątych XX w. w wielu miastach miały miejsce antyrządowe kontr pochody solidarnościowe.
W tym roku 3 maja przypada jubileusz 230 rocznicy uchwalenia Konstytucji z 1791 roku. - Konstytucji zmieniającej w duchu oświeceniowym ustrój Rzeczypospolitej. Jedna z pierwszych ustaw zasadniczych na świecie – podkreśla wagę aktu prof. Tadeusz Stegner. Obowiązywała raptem 14 miesięcy obalona przez wojska rosyjskie i konfederację targowicką. - Przeszła do historii jako jedna z ostatnich prób ratowania upadającego państwa polsko-litewskiego. Utrwalona w pieśni i poezji np. w koncercie Jankiela z „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza – dodaje historyk.
Warto dodać, że w czasach PRL – rocznica zapomniana i niezbyt mile widziana przez rządzących. - 2 maja ściągano flagi wywieszone na 1 maja, by nie uhonorować nimi trzeciomajowego święta – przypomina prof. Tadeusz Stegner. - 3 Maja to w Drugiej Rzeczypospolitej i obecnie jedno z najważniejszych świąt państwowych, ale o 1 Maja też pamiętajmy.
Tu warto także wspomnieć o współczesnej historii i naszych gdańskich tradycjach obchodów tego zakazanego w PRL święta i manifestacjach, które odbywały pod pomnikiem króla Jana III Sobieskiego w Gdańsku, sięgających końca lat 70 XX w. Miejsce wybrane zostało z powodu bliskiej odległości od Kościoła Mariackiego. Po nabożeństwach w dniach patriotycznych rocznic manifestujący gromadzili się pod pomnikiem odwołującym się do polskiej historii. Tradycja niezależnych czy opozycyjnych obchodów trwała mimo akcji milicji czy ZOMO. W 1980 roku aresztowano tam przemawiających przed pomnikiem działaczy opozycyjnych m.in. Tadeusza Szczudłowskiego i Dariusza Kobzdeja. W roku 1981 kiedy „Solidarność” działała legalnie 3 maja pod pomnikiem zgromadziły się tłumy.
KONSTUTYCJA I O KONSTUTUCJI ONLINE:
Podczas rozważań nad naszą historia można zajrzeć na stronę Muzeum Zamku Królewskiego, aby obejrzeć film pt. Sekrety obrazu Jana Matejki „Konstytucja 3 Maja 1791 roku”, w którym Tomasz Drapała, kustosz Muzeum Zamku Królewskiego, prezentuje nie tylko Salę Senatorską, gdzie odbywały się sejmowe obrady, ale także znane graficzne przedstawienia dotyczące uchwalenia konstytucji – dzieło Jana Piotra Norblina, naocznego świadka uchwalenia dokumentu oraz obraz Jana Matejki na Zamku Królewskim w Warszawie, będącego późniejszą i artystyczną wizją historycznego wydarzenia.
Można także zapoznać się z oryginałem konstytucji 3 Maja przechowywanym w Archiwum Państwowym:
Tekst powstał w 2021 roku.
