Jest neuropsychologiem oraz inżynierem elektroniki ze specjalnością w technikach multimedialnych. Pasjonuje ją ludzki mózg oraz zagadnienia związane z przetwarzaniem sygnałów. Jest współautorką kilkunastu artykułów w prestiżowych czasopismach naukowych, ma również za sobą kierowanie złożonym projektem badawczym w ramach grantu NCN PRELUDIUM 5. Jego zwieńczeniem jest rozprawa doktorska „Neuronalne i poznawcze mechanizmy orientacji temporalnej w wieku senioralnym. Badania z wykorzystaniem techniki fMRI”, napisana pod kierunkiem prof. Krzysztofa Jodzio i obroniona z wyróżnieniem w maju 2021. Z dr Patrycją Naumczyk, naukowcem i dydaktykiem w Zakładzie Psychologii Ogólnej Instytutu Psychologii UG, rozmawiała Karolina Żuk-Wieczorkiewicz.
Karolina Żuk-Wieczorkiewicz: Twoja praca dotyka ważnego zagadnienia współczesnych czasów: starzenia się społeczeństw, a także jakości ich życia w tym kontekście. Poruszasz zagadnienie orientacji temporalnej. Czy mogłabyś trochę przybliżyć to zagadnienie?
dr Patrycja Naumczyk: Orientacja temporalna odnosi się do tego, jak człowiek postrzega siebie w szerszym kontekście czasu. Z perspektywy psychologii osobowości można ją opisać jako sposób, w jaki człowiek sytuuje siebie na kontinuum przeszłość-teraźniejszość-przyszłość. Najczęściej każdy z nas czerpie z każdego z wymiarów: przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Ludzie jednak różnią się między sobą tym, który aspekt jest bardziej dominujący, a także w jaki sposób jest wartościowany: pozytywnie czy negatywnie. Na przykład teraźniejszość może być postrzegana hedonistycznie, wiązać się z czerpaniem bardzo dużej przyjemności z życia, albo wręcz przeciwnie: może być teraźniejszością „negatywną”, wiążąca się z poczuciem braku wpływu na własne życie.
Rozumiem, że orientacja temporalna jako taka nie determinuje jakości życia, tylko w grę wchodzą czynniki dodatkowe?
Są badania, które pokazują, że jest konkretna konstelacja poszczególnych wymiarów czasowych, która sprzyja dobrostanowi psychicznemu. Osoba, która z przeszłości czerpie to, co pozytywne, z teraźniejszości raczej tę część hedonistyczną, do tego ma jeszcze mimo wszystko nastawienie przyszłościowe, będzie się cechowała lepszym dobrostanem psychicznym, będzie miała lepsze samopoczucie i mniej objawów psychopatologicznych. W perspektywie rozwoju człowieka ciekawe jest to, że orientacja temporalna na przestrzeni życia ulega przemianom w zależności od czynników środowiskowych, a także z wiekiem. Na przykład w momencie przejścia od wieku średniego do starości obserwujemy zwrot z nastawienia bardziej przyszłościowego w kierunku nastawienia na teraźniejszość, przy czym w zależności od czynników środowiskowych ta koncentracja może być albo tą pozytywną, albo negatywną. Byłam bardzo ciekawa, jak to będzie wyglądało u osób starszych w Polsce, ponieważ wraz z wiekiem można się spodziewać różnic dotyczących funkcjonowania.
Czy chodzi o funkcjonowanie w kontekście dobrostanu czy bardziej ogólne?
Nie badaliśmy bezpośrednio dobrostanu, ponieważ jest on w miarę dobrze opisany w literaturze. Interesowały mnie dwie kwestie. Po pierwsze: czy faktycznie w grupie osób powyżej 60 r.ż. mamy dominację teraźniejszościową, czy te profile jednak są zróżnicowane. Literatura dotycząca starości pokazuje, że między poszczególnymi osobami starszymi występują bardzo duże różnice, więc chciałam sprawdzić, jakie występują trendy w zakresie profili orientacji temporalnej. Zastanawiałam się również, na ile orientacja temporalna rozumiana jako cecha osobowości będzie się przekładała na funkcjonowanie poznawcze. Jest to intensywnie rozwijany kierunek badań, ponieważ wraz z postępującym starzeniem się społeczeństwa mamy do czynienia z wydłużaniem oczekiwanej długości życia. Tymczasem funkcjonowanie poznawcze jest jedną z głównych składowych jakości życia w starości. Na przykład: co z tego, że mam czas, mam gdzie mieszkać, skoro nie pamiętam, co miałam dzisiaj zrobić? Chciałam sprawdzić, na ile orientacja temporalna jako zmienna osobowościowa zazębia się z funkcjonowaniem poznawczym. Badanie takich powiązań jest istotne, ponieważ na orientację temporalną możemy wpływać, modyfikować ją poprzez treningi czy interwencje.
Cały wywiad na stronach WNS: Gdy neuropsychologia i podejście inżynierskie łączą się w jednej osobie - wywiad z dr Patrycją Naumczyk | Wydział Nauk Społecznych (ug.edu.pl)
