Międzynarodowe Centrum Badań nad Szczepionkami Przeciwnowotworowymi Uniwersytetu Gdańskiego uzyskało ponad milion zł dodatkowego finansowania od Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej na projekt realizowany w ramach programu Międzynarodowe Agendy Badawcze. To najwyżej dofinansowany projekt naukowo-badawczy prowadzony obecnie w Uniwersytecie Gdańskim - w sumie dofinansowanie na badania wynosi 42 122 280 zł.

Interdyscyplinarny zespół naukowców Międzynarodowego Centrum Badań nad Szczepionkami Przeciwnowotworowymi (International Centre for Cancer Vaccine Science – ICCVS) prowadzi badania, których wspólnym celem jest opracowanie szczepionek przeciwnowotworowych oraz nowych strategii diagnostycznych i prognostycznych w chorobach nowotworowych.

Trwają prace nad szczepionką na raka płuc

Obecnie badania Centrum koncentrują się na opracowaniu personalizowanej szczepionki komórkowej przeciwko niedrobnokomórkowemu rakowi płuca (NSCLC). Zespół pod kierunkiem dyrektor ICCVS prof. Natalii Marek- Trzonkowskiej opracował algorytm, który pozwala zidentyfikować i wysortować z krwi pacjenta limfocyty, które specyficznie rozpoznają i niszczą komórki nowotworowe. Pierwsze badania in vitro i in vivo są bardzo obiecujące. Zespół szacuje, że rozpoczęcie badań klinicznych będzie możliwe w perspektywie 5 lat.

– Pracujemy nad personalizowaną szczepionką komórkową do terapii raka płuca. Dla każdego pacjenta lek będzie produkowany indywidualnie. Uważamy, że nowotwory charakteryzuje tak duża zmienność, że zastosowanie tej samej szczepionki komórkowej u wszystkich pacjentów byłoby nieskuteczne – mówi prof. dr hab. Natalia Marek-Trzonkowska, dyrektor Międzynarodowego Centrum Badań nad Szczepionkami Przeciwnowotworowymi. - Do terapii używamy komórek układu immunologicznego, czyli czegoś, co naturalnie w organizmie występuje. Chcielibyśmy te komórki tak przygotować, aby były niewrażliwe na immunosupresyjne działanie nowotworu. Być może potem uda się nam tej wiedzy użyć do przygotowania szczepionek skierowanych przeciwko innym nowotworom – dodaje profesor.

Zrozumienie, jak układ odpornościowy rozpoznaje nowotwór i  jak wchodzi z nim w interakcje – to główne zainteresowania badaczy z ICCVS. Żeby doszło do rozwoju raka, komórki nowotworowe muszą nauczyć się unikania i/lub hamowania odpowiedzi immunologicznej. Dlatego Centrum prowadzi badania immunopeptydomiczne  dotyczące prezentacji antygenów, której krytycznym aspektem jest identyfikacja neoantygenów, czyli antygenów unikalnych dla komórek nowotworowych. Neoantygeny to idealni kandydaci do opracowania peptydowych szczepionek przeciwnowotworowych, jak  również bardzo istotny element rozwoju komórkowych terapii przeciwnowotworowych.

Badania nowotworów u zwierząt

Zespół ICCVS dostrzega również duży potencjał biologii porównawczej i ewolucyjnej. Naukowcy opracowali tzw. kaninizowane (zbliżone do psich) przeciwciała, które znajdą zastosowanie w badaniach nowotworów u zwierząt towarzyszących. Badacze są zdania, że badając nowotwory, które rozwinęły się u psów żyjących w naszych domach, możemy często znacznie więcej się nauczyć niż badając zwierzęta laboratoryjne, u których nowotwory są sztucznie indukowane. Ponadto naukowcy z ICCVS właśnie opublikowali rewolucyjne wyniki dotyczące genetyki słoni, które dostarczają wskazówek oraz narzędzi do  rozwoju nowych strategii przeciwnowotworych.  Badacze ICCVS odkryli również niedawno, że limfocyty T regulatorowe (Tregs) internalizują mitochondria pochodzące z różnych innych komórek, w tym komórek pochodzących od niespokrewnionych dawców, w sposób zależny od antygenów głównego układu zgodności tkankowej (HLA), co zwiększa ich aktywność immunosupresyjną. To intrygujące zjawisko znajdzie zastosowanie nie tylko w przyszłych terapiach przeciwnowotworowych, ale także w transplantologii oraz leczeniu chorób autoimmunologicznych.

Dotychczasowe prace zaowocowały istotnymi odkryciami, wnioskami patentowymi oraz nowatorskimi rozwiązaniami, opublikowanymi w cenionych czasopismach takich jak Nature Methods , Nature Communicationsczy Molecular Biology and Evolution .

Wybrane publikacje naukowe:

Padariya M, Jooste M, Hupp T, Fåhraeus R, Vojtesek B, Vollrath F, Kalathiya U, Karakostis K, The Elephant Evolved p53 Isoforms that Escape MDM2-Mediated Repression and Cancer, Molecular Biology and Evolution, Volume 39, Issue 7, July 2022, msac149,  https://doi.org/10.1093/molbev/msac149

Piekarska K, Urban-Wójciuk Z, Kurkowiak M, Pelikant-Małecka I, Schumacher A, Sakowska J, Spodnik JH, Arcimowicz Ł, Zielińska H, Tymoniuk B, Renkielska A, Siebert J, Słomińska E, Trzonkowski P, Hupp T & Marek-Trzonkowska N, Mesenchymal stem cells stransfer mitochondria to allogeneic Tregs in an HLA-dependent manner improving their immunosuppressive activity, Nature Communications, 14 February 2022, doi: 10.1038/s41467-022-28338-0  Alfaro JA, Bohländer P, Dai M, Filius M, Howard CJ, Kooten XF, Ohayon S, Pomorski A, Schmid S, Aksimentiev A, Anslyn EV, Bedran G, Cao C, Chinappi M, Coyaud E, Dekker C, Dittmar G, Drachman N, Eelkema R, Goodlett D, Hentz S, Kalathiya U, Kelleher NL, Kelly RT, Kelman Z, Kim SH, Kuster B, Rodriguez-Larrea D, Lindsay S, Maglia G, Marcotte EM, Marino JP, Masselon C, Mayer M, Samaras P, Sarthak K, Sepiashvili L, Stein D, Wanunu M, Wilhelm M Yin P, Meller A, Joo C, The emerging landscape of single-molecule protein sequencing technologies, Nature Methods, 7 June 2021, doi: 10.1038/s41592-021-01143-1

Więcej informacji: www.iccvs.ug.edu.pl