Zarządzanie miastem - jego przestrzenią społeczną, gospodarczą i środowiskową, dynamiką i powiązaniami między tymi wymiarami - to zagadnienie wieloaspektowe i złożone, które stało się tematem monografii autorstwa pracowników naukowych Wydziału Zarządzania UG

Nakładem wydawnictwa CeDeWu ukazała się publikacja „Fundamentalna siła miasta. Synteza koncepcji zrównoważonego, inteligentnego i odpornego miasta” autorstwa dr hab. Anny Wojewnik-Filipkowskiej, prof. UG (Katedra Inwestycji i Nieruchomości), dr Anny Gierusz (Katedra Statystyki) oraz mgr Patrycji Krauze-Maślankowskiej (Katedra Informatyki Ekonomicznej).

Recenzent monografii, prof. dr hab. Marek Bryx, uważa to dzieło za nowatorskie, będące oryginalną i odważną próbą określenia związków pomiędzy najważniejszymi elementami trzech znanych koncepcji miasta: zrównoważonego, inteligentnego i odpornego. Jak czytamy w recenzji: „(…) Autorki wychodzą ze słusznego założenia, że chociaż każda z tych koncepcji została szeroko opisana, to miasto współczesne i miasto przyszłości musi posiadać najważniejsze cechy tych trzech koncepcji podejścia do idei miasta, umieć je zmierzyć i wdrożyć i utrwalać wykorzystując dla rozwoju miejskiego. (…) Opracowanie wskaźnika fundamentalnej siły miasta to realizacja ciekawego, niebanalnego pomysłu, kreującego narzędzie nie tylko świeże, ale przede wszystkim potrzebne w budowaniu strategii miejskiej (…).”

O publikacji rozmawiamy z dr hab. Anną Wojewnik-Filipkowską, prof. UG.

- Elżbieta Michalak-Witkowska: Jak zrodził się pomysł na książkę i interdyscyplinarne ujęcie tematu?

Dr hab. Anna Wojewnik-Filipkowska, prof. UG.: Pomysł na książkę dojrzewał parę lat, a w jego krystalizacji pomogły rozmowy, dyskusje, wyjazdy, zwłaszcza zagraniczne, które pozwoliły na spojrzenie z dystansem na przedmiot badań i poszukiwanie takiego kierunku ich rozwoju, który umożliwiłby ujęcie jednocześnie komplementarnych i współzależnych - zarówno wymiarów miasta (ekonomicznego, społecznego, środowiskowego), jak i różnych koncepcji jego rozwoju (m. in. sustainable city, smart city, resilient city). Do takiego ujęcia tematu zainspirowało mnie również podejście, wg którego to na styku nauk o zarządzaniu z innymi dyscyplinami naukowymi ujawniają się często najciekawsze koncepcje naukowe. Z podobnej przyczyny postanowiłam stworzyć zespół współautorski i do pracy nad książką zaprosić koleżanki, których odmienna perspektywa, doświadczenia i umiejętności umożliwiły udoskonalenie koncepcji, doprecyzowanie elementów procedury badawczej i ostatecznie powstanie książki.    

- Dlaczego w swoich badaniach zajęły się Panie tematem rozwoju miasta?

Uzasadnienie dla prowadzonych badań jest dwojakie. Rosnące i zmieniające się potrzeby i świadomość mieszkańców, ograniczenia w dostępie do zasobów, procesy społeczno-demograficzne towarzyszące zmianom w miastach tworzą dynamiczny i złożony system, który jest ciekawym obszarem badań. Po drugie, to potrzeba redukcji dużej ilości informacji, wsparcie diagnozy i monitoringu w zarządzaniu strategicznym miastem. Główną funkcją nauk o zarządzaniu jest bezpośrednia lub pośrednia pomoc różnym organizacjom w racjonalizacji ich funkcjonowania i rozwoju. Wobec tego książka nie jest tylko próbą opisania fenomenu rozwoju miasta. Opracowanie indeksu „fundamentalnej siły miasta”, potencjalnego narzędzia diagnozy i monitoringu, stanowiło w istocie główny cel prowadzonych badań. Mierzenie tego, co ma znaczenie dla rozwoju społeczno-gospodarczego jest wyzwaniem i jak wskazuje m. in. Noblista Joseph Stiglitz, cały czas potrzebne są nowe mierniki i zmiana sposobu myślenia o tym, co jest składnikiem dobrobytu i jak mierzyć to, co ma znaczenie dla rozwoju społeczno-gospodarczego. Książka ma być głosem w dyskusji na ten temat - ma wypełniać lukę badawczą w tym zakresie

- Jakie cechy znamienne są dla zrównoważonego, inteligentnego i odpornego miasta? Czy Trójmiasto możemy za takie uznać?

Zrównoważone miasto – to miasto rozwijające się zgodnie z koncepcją zrównoważonego rozwoju. Zrównoważony rozwój to równowaga w wykorzystaniu, tworzeniu i zachowaniu współzależnych zasobów naturalnych, ludzkich i kapitałowych; to integracja i trwałość wymiaru gospodarczego, społecznego i ekologicznego miasta. Zarządzanie zasobami i wymiarami powinno być również inteligentne, ponieważ cechą wszystkich zasobów jest perspektywa ich wyczerpania. Miasta w procesie zrównoważonego rozwoju muszą działać mądrze, również z wykorzystaniem najnowszych technologii, zarządzając ograniczonymi zasobami w ramach miejskiej gospodarki, ludzi, rządzenia, mobilności, środowiska i życia. Zgodnie z koncepcją miasta odpornego, miasto utrzymuje lub jest w stanie wrócić na ścieżkę rozwoju po szokach ekonomicznych, społecznych lub środowiskowych. Warunki do rozwoju miasta odpornego tworzy kreatywność, która umożliwia zdolność do samoorganizacji na płaszczyźnie społecznej, ekonomicznej, instytucjonalnej i infrastrukturalnej. Ostatecznie, o fundamentalnej sile miasta decyduje potencjał miasta i jego zintegrowanie „wewnętrzne” na poziomie pojedynczych koncepcji zrównoważonego miasta, inteligentnego miasta i odpornego miasta oraz na poziomie ww. koncepcji łącznie. Efektem tej specyficznej „syntezy” są jednocześnie wdrażane zasady miasta zrównoważonego, inteligentnego oraz odpornego. Na tym etapie w badaniu uwzględniono 18 miast wojewódzkich i trzy zestawy zmiennych dla lat 2014-2019, odpowiadających zrównoważonemu, inteligentnemu i odpornemu miastu oraz połączony zestaw zmiennych – jako zestaw czynników odpowiadających fundamentalnej sile miasta. Wobec przyjętych założeń wyniki badania pokazują, że żadne z analizowanych miast nie zbliżyło się do wzorca przyjętego w ramach każdego z 4 rankingów; nie można również wskazać miasta, które byłoby na stabilnej „ścieżce” rozwoju wg którejkolwiek koncepcji. Na podstawie przeprowadzonej analizy można jednak stwierdzić, iż wojewódzkie miasta w Polsce charakteryzują się pewnymi czynnikami budującymi ich siłę w obszarze społecznym (kapitał ludzki), kulturowym oraz poprzez wzmacnianie relacji między mieszkańcami (kapitał społeczny); natomiast obszarem, który wymaga uwagi ze względu na wysokie negatywne wartości wskaźników jest infrastruktura techniczna oraz aktywność gospodarcza (wymiar ekonomiczny, zasoby produkcyjno-rzeczowe, odporność instytucjonalna, infrastrukturalna i ekonomiczna). Mimo wyraźnych różnic w ramach realizowanych strategii przez analizowane miasta i w ramach poszczególnych rankingów, w których Gdańsk plasował się w dalszej części rankingów, a Warszawa i Kraków były ich liderami, to właśnie Warszawa, Kraków, Gdańsk i Wrocław tworzą grupę podobnych miast. Jednocześnie, od strony metodycznej, trzeba pamiętać, że teoria konstrukcji miar syntetycznych ma swoje ograniczenia, o których szeroko piszemy w książce. Miary syntetyczne reprezentują zbiory danych (było to 100 zmiennych) w postaci jednej wartości – sugestywnej i zrozumiałej, jednak w takim podejściu, indywidualność każdego miasta mogła nie zostać uchwycona, a przecież jednym z kluczowych wniosków i zaleceń dla wdrażania zasad zrównoważonego, inteligentnego oraz odpornego miasta jest identyfikacja i pielęgnowanie tożsamości danego miejsca.  

- Do kogo kierowana jest publikacja?

Jak również napisał wspomniany Joseph Stiglitz to, co mierzymy, przesądza o tym, co robimy. Poszukiwanie sposobu opisania za pomocą wskaźników fenomenu rozwoju miasta, z punktu widzenia naukowego, jest uzupełnieniem określonej luki badawczej. Służy jednak również, a może przede wszystkim, zmianie postaw i kształtowaniu nowej wiedzy dla pogłębionych analiz w warunkach nowych wyzwań społeczno-ekonomiczno-środowiskowych zgodnie z zasadą zrównoważonego i inteligentnego rozwoju, w sposób umożliwiający przetrwanie różnych szoków; może służyć jako narzędzie wspierające w diagnozie i monitoringu strategicznym, pozwalając lepiej „zrozumieć” miasto i zarządzać nim. Choć pomysł badania dojrzewał i wykrystalizował się jeszcze przed pandemią Covid-19, to koncepcja odporności miasta, jego wkroczenia na nową ścieżkę rozwoju, nabiera teraz szczególnego znaczenia. Zrozumienie miasta – jego przestrzeni społecznej, gospodarczej i środowiskowej, ich dynamiki, powiązań między nimi oraz rozwoju to zagadnienia wieloaspektowe i złożone. Niniejsza publikacja nie stanowi podręcznika, ale jest skierowana między innymi do studentów kierunków związanych z zarządzaniem, ekonomią i gospodarką przestrzenną; mamy nadzieję, że będzie też interesującą pozycją zarówno dla osób profesjonalnie zajmujących się problematyką zarządzania rozwojem miasta, jak i sięgnie po nią każdy (tj. mieszkaniec) – najważniejszy interesariusz procesów związanych z rozwojem miasta, zainteresowany i troszczący się o „wspólne miasto” i jego mocne (silne) fundamenty.