Miasto Gdańsk po raz drugi zorganizowało debatę z mieszkańcami w ramach Forum Zmian Klimatu. Jej przedmiotem było poszukiwanie rozwiązań przystosowania miasta do zmian będących skutkiem globalnego ocieplenia. Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego razem z Centrum Zrównoważonego Rozwoju UG były zaangażowane w organizację wydarzenia. Zapytaliśmy moderatorów poszczególnych grup dyskusyjnych, jak przebiegały rozmowy.

Forum odbyło się 11 października w Hevelianum. Spotkanie otworzył Wiceprezydent Gdańska Piotr Borawski. Efekty pracy uczestników Forum zostaną przekazane Radzie Gdańskiego Forum Zmian Klimatu, która w 2021 roku została powołana przez Prezydent Gdańska Aleksandrę Dulkiewicz. Jednym z członków rady jest Dyrektor Centrum Zrównoważonego Rozwoju dr Krzysztof Szczepaniak.

Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego razem z Centrum Zrównoważonego Rozwoju UG miały szansę zaangażować się w organizację wydarzenia. Jednostki zapewniły ekspertów do moderowania dyskusji nad rozwiązaniami przy stolikach tematycznych. Jak pracę w poszczególnych podgrupach postrzegają ich moderatorzy?

Jakość powietrza: dr hab. Jolanta Kumirska, prof. UG

Prace przy stoliku tematycznym rozpoczynały się od prezentacji przez moderatorów zidentyfikowanych zagrożeń w danym obszarze, dyskusji uczestników spotkania w jaki sposób można je rozwiązać, głosowaniu, które z propozycji są najistotniejsze, a następnie prezentacji przez moderatorów wyników pracy stolika tematycznego na forum.

Z punktu widzenia badacza było to bardzo cenne doświadczenie, ponieważ uczestnikami spotkania byli zarówno eksperci zajmujący się ochroną środowiska (przedstawiciele instytutów ochrony środowiska, uczelni wyższych, członkowie stowarzyszeń/organizacji pozarządowych), jak też mieszkańcy Gdańska głęboko zainteresowani tym tematem, pragnący podzielić się swoją opinią i propozycjami rozwiązań.

Rozwiązania wypracowane przy stoliku zajmującym się jakością powietrza zostały podzielne na dziesięć grup tematycznych istotnych dla tego zagadnienia:

1. Odejście od paliw kopalnych
2. Transport publiczny
3. Zieleń funkcyjna
4. Edukacja
5. Modernizacja elektrociepłowni/ zakładów produkcyjnych
6. Pieszy
7. Dywersyfikacja źródeł energii
8. Termoizolacja budynków/energooszczędność
9. Planowanie przestrzenne
10. Ograniczenie ruchu samochodów ciężarowych o masie powyżej 12 ton w mieście.

Propozycji rozwiązań w zakresie powyższych grup tematycznych było bardzo dużo, wszystkie były cenne i interesujące. Jako najistotniejsze uznano odejście od paliw kopalnych. Nasz stolik, zaproponował między innymi skorzystanie z bazy danych zebranych przez Centralną Ewidencję Emisyjności Budynków (CEEB) o sposobie ogrzewania budynków na terenie Gdańska. Określenie, w których dzielnicach ten problem jest najistotniejszy; ustawienie w nich punktów monitorujących jakość powietrza; bieżące informowanie właścicieli /zarządców budynków/ mieszkańców o przekroczeniu dopuszczalnych norm; wprowadzenie programów zachęcających do wymiany źródeł ciepła na nisko- lub zerowo-emisyjne; opracowanie programów i współfinansowanie takich działań.

Wysoką pozycję zajęły też rozwiązania dotyczące transportu publicznego i zieleni funkcyjnej: Wprowadzenie zieleni funkcyjnej do obszarów gęsto zaludnionych i o dużym natężeniu ruchu (przystanki tramwajowe/autobusowe / dobrze zaprojektowane pasy zieleni przy trasach komunikacyjnych / zielone dachy autobusów / zielone dachy domów/ zielone ściany / zielone fasady) poprawiłoby jakość powietrza przy jednoczesnym, niewątpliwym podniesieniu walorów estetycznych.

Pojawiła się też propozycja możliwości sprzedaży innym odbiorcom nadmiarowej energii pozyskanej ze źródeł odnawialnych przez samorządy, inne instytucje samorządowe / pożytku społecznego. Zdefiniowano potrzebę rozbudowy linii przesyłowych i systemów magazynowania energii pozyskanej ze źródeł odnawialnych. Zaproponowano też przeprowadzenie gruntownej analizy rozkładu jazdy komunikacji miejskiej na terenie całego Trójmiasta w celu poprawy jej spójności i skrócenia czasu przejazdu pasażerów (lepsze dopasowanie komunikacyjne). Podniesiono kwestię konieczności dalszego rozwoju mikrotransportu (hulajnogi/rowery) oraz odtworzenia sieci rowerów miejskich. To tylko nieliczne przykłady zaproponowanych rozwiązań dotyczących tej tematyki.

Bioróżnorodność flory - dr Dawid Weisbrodt

Przebieg dyskusji odznaczał się wysokim poziomem merytorycznym. W zasadzie wszyscy uczestnicy panelu mieli doświadczenie związane z działaniami na rzecz ochrony przyrody w naszym mieście. Dyskusja przebiegała w bardzo miłej i twórczej atmosferze.

Udział w tym przedsięwzięciu był dla mnie bardzo ciekawym doświadczeniem. Uważam, że tego typu inicjatywy aktywizujące mieszkańców reprezentujących różne rejony miasta są bardzo istotne z punktu widzenia skuteczności przyszłych działań na rzecz minimalizowania i zapobiegania skutkom kryzysu ekologicznego. Jako że od kilkunastu lat zajmuję się edukacją ekologiczną cieszy mnie fakt, że istnieje w naszym mieście tak silna reprezentacja ludzi, którzy dostrzegają konieczność działań na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego.

Podczas dyskusji dużo uwagi poświęcono ochronie drzew w środowisku miejskim. Rola zadrzewień w przestrzeni miejskiej jest nie do przecenienia. Jednocześnie w dobie stale rosnącej antropopresji drzewom w miastach jest coraz trudniej funkcjonować. Uczestnicy zwrócili uwagę na konieczność wprowadzenia skuteczniejszej ochrony drzew pomnikowych, także poprzez stworzenie stref chroniących ich systemy korzeniowe. Postulowano także objęcie ochroną rezerwatową fragmentów Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego, którego wycinka budzi coraz to większy społeczny sprzeciw. Zaproponowano także ochronę części terenów objętych tzw. sukcesją wtórną, czyli naturalną regeneracją lasu na gruntach porolnych. Tego typu miejsca mogą stać się w przyszłości ostojami różnorodności biotycznej oraz miejscem wypoczynku i rekreacji mieszkańców Gdańska, zwłaszcza w południowych dzielnicach, gdzie ilość zadrzewień jest niewielka. Ważnym zagadnieniem podnoszonym w czasie obrad była też konieczność zaprzestania dewastacji terenów podmokłych poprzez ich inwentaryzację oraz utworzenie w ich obrębie użytków ekologicznych. Ostatnim postulatem było zintensyfikowanie działań władz miasta w zakresie edukacji ekologicznej mieszkańców. Zdaniem panelistów jest to niezbędny krok, aby działania na rzecz powstrzymania obecnego kryzysu środowiskowego mogły być skuteczne.

Stan rzek i powodzie - dr Maciej Markowski

W dyskusji przy stoliku "Stan rzek i powodzie" łącznie wzięło udział 9 osób, reprezentujących zarówno specjalistów (np. architekci, naukowcy) jak i osoby mocno zaangażowane społecznie w działania na rzecz miasta i swoich dzielnic.

Wiedza i doświadczenie uczestników obrad pozwoliły na mocno ożywioną, ale i bardzo merytoryczną dyskusję. Każdy z uczestników miał możliwość zaproponowania i przedstawienia swoich rozwiązań do wcześniej zdefiniowanych zagadnień, które później były omawiane i przedyskutowane.

Z punktu widzenia naukowca-hydrologa z Miejskiego Laboratorium Badań Środowiskowych UG i wykonawcy projektu SCORE (Horyzont 2020) oraz mieszkańca Gdańska, moderowanie dyskusji osób mocno świadomych zagadnień z zakresu stanu rzek i powodzi, dało możliwość zrozumienia jakie aspekty są realnie istotne z zakresu hydrologii dla mieszkańców.

Efektem prac całego zespołu jest lista blisko dwudziestu propozycji gotowych rozwiązań problemów z zakresu stanu rzek i powodzi. Wśród najpilniejszych zadań z zakresu mitygacji i adaptacji do zmian klimatu, uczestnicy wskazali dedykowane i atrakcyjne działania edukacyjne skierowane do wszystkich mieszkańców Gdańska, ale również nowy zakres Budżetu Obywatelskiego dedykowany działaniom zwiększającym retencyjność miasta - Błękitny Budżet Obywatelski.

Bioróżnorodność fauny - mgr Patrycja Parnicka i mgr Michalina Hałdun

Dyskusja przy stoliku w panelu dyskusyjnym dotyczącym "Bioróżnorodności Fauny" przebiegała burzliwie. Uczestnicy spotkania podawali dokładne, precyzyjne rozwiązania. Poszukiwania sposobów na wcześniej ustalone problemy były wieloaspektowe, obejmowały różne zasięgi. Odpowiedzi były merytoryczne, pozwoliło to na zapewnienie wysokiego poziomu rozmów, co również dla nas moderatorek, było wartością dodaną. 

Poszukując rozwiązań podczas dyskusji wnioskiem fundamentalnym było, że podstawą działań powinna być edukacja. Niski zasób wiedzy nie sprzyja propagowaniu pozytywnych postaw na rzecz fauny, a degradacji planety Ziemi i zmianą w ich bioróżnorodności. Dziś powinniśmy uświadamiać obywateli czym jest zrównoważony rozwój i jakie działania podejmować w myśl tych zasad, by żyć w zgodzie z naturą. Warto tutaj zaznaczyć, że zanieczyszczenie środowiska postępuje z dnia na dzień, a pozostajemy obojętni na kształcenie – to od nas tylko zależy w jakim świecie będziemy egzystować.

Wzrastający poziom morza - mgr Laura Grzonka

Współpraca z grupą zajmującą się konsekwencjami podnoszącego się poziomu morza była wspaniała: gorąca dyskusja nad problemem zaowocowała wieloma ciekawymi i kreatywnymi pomysłami. Uczestniczki i uczestnicy pracowali z zaangażowaniem i zaproponowali kilkadziesiąt rozwiązań, z których za najlepsze i najważniejsze uznali m.in. wydłużenie rozważanego horyzontu czasowego przynajmniej do 2050 roku, planowanie przestrzenne uwzględniające prognozowany poziom morza oraz infrastrukturę bezpieczeństwa bazującą na rozwiązaniach holenderskich.

Wiatr, grad i burze - mgr Marta Misiewicz

Dyskusja odbywała się w 5 osobowej ekipie, która szybko rozpoczęła poszukiwanie rozwiązań problemów dot. ekstremalnych zjawisk pogodowych. Ciekawym było zobaczenie różnego punktu widzenia w danej dziedzinie, zwykli obywatele patrzą na problemy związane z różnymi gwałtownymi wydarzeniami pogodowymi w inny sposób niż naukowcy, podając konkretne rozwiązania w konkretnych miejscach. Sporo rozwiązań było oczywistych, jednakże bardzo ważnych do wdrożenia by poprawić jakość życia mieszkańców miasta Gdańsk podczas gwałtownych wichur, burz i gradobicia.

Zmiany temperatur i susze - mgr Aleksandra Malecha

Prace nad tematem były burzliwe i zaangażowały wszystkich do wypowiedzenia swoich opinii. Było to ciekawe doświadczenie pokazujące jak wiele pomysłów i rozwiązań można znaleźć pracując grupowo i napędzając się wzajemnie do działania. Główną konkluzją było stwierdzeni, że wciąż należy stawiać na edukację w temacie zmiany klimatu, ale nie tylko dzieci w szkołach, ale osoby dorosłe, a informacje na ten temat powinny być przedstawiane wizualnie i kompleksowo.

Zdrowie i grupy wrażliwe - mgr Weronika Kamińska 

Zespół był bardzo zaangażowany w dyskusje nad rozwiązaniami dotyczącymi zagadnień z poprzedniego Forum Zmian Klimatu. Nasze dyskusje były tak intensywne i interesujące, aż mieliśmy poczucie, że moglibyśmy rozmawiać znacznie dłużej. Temat zdrowia i grup wrażliwych jest w pewien sposób bliski wielu osobom, dlatego też staraliśmy się myśleć nie tylko z naszej indywidualnej perspektywy, lecz przede wszystkim jako mieszkanki i mieszkańcy Gdańska. 

Przy stoliku znajdowało się wielu specjalistów, reprezentantów różnych instytucji i firm. Bardzo się cieszę, że mogłam być częścią tego przedsięwzięcia. Moderowanie dyskusji dało mi możliwość dostrzeżenia szerokiego spektrum problemów w kontekście zdrowia, których doświadczają lub obserwują mieszkańcy Gdańska. 

Nasze prace zaczęliśmy od zagadnień, które wówczas otrzymały najwięcej głosów. Wśród naszych wskazań znalazły się między innymi (miejsca od pierwszego do trzeciego): Decentralizacja terenów zielonych (Dzielnicowe „Central Parki”) z ewentualnym wykupieniem gruntu, gdy potrzeba rozszerzenia/utworzenia parków dzielnicowych. Plus rozwój terenów rekreacyjnych (ścieżki biegowe, siłownie); Dzielnicowa weryfikacja dostępności przestrzeni dla grup wrażliwych (osób z niepełnosprawnościami, seniorów); Działania społeczne dotyczące świadomości, konieczności zmiany postaw, umiejętność rozpoznawania fałszywych informacji – jako zbiór dobrych praktyk mieszkańca (między innymi odnośnie do ochrony środowiska, działań prozdrowotnych), dostosowane do grup wiekowych, społecznych.