Męskość to nie to samo co bycie mężczyzną. Wyniki międzynarodowego projektu naukowego realizowanego w Instytucie Psychologii WNS Uniwersytetu Gdańskiego wskazują, że w większości kultur męskość rozumiana jest jako status społeczny, na który trudno jest zapracować, a który łatwo można stracić. Dodatkowo wymaga wielokrotnego udowadniana przez konkretne zachowania, gesty czy działania.

Czym jest męskość, jak ją definiować i co przez nią rozumieć? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań poszukiwało ponad 100 badaczek i badaczy z 62 krajów w ramach międzynarodowego projektu Towards Gender Harmony kierowanego przez dr hab. Nataszę Kosakowską-Berezecką z Uniwersytetu Gdańskiego.

- Nasz międzynarodowy zespół analizował współczesne rozumienie męskości i kobiecości prowadząc badania na wszystkich kontynentach. Wzięło w nich udział ponad 28 tysięcy uczestników i uczestniczek. To pierwsze tak obszerne i szerokie prace badawcze w historii badań społecznych w tej tematyce – mówi dr hab. Natasza Kosakowska-Berezecka, prof. UG z Zakładu Psychologii Międzykulturowej i Psychologii Rodzaju Instytutu Psychologii UG. – Badania wykazały, że męskość w większości kultur jest związana z pewnym uniwersalnym założeniem: trzeba na nią zasłużyć i trzeba ją udowadniać poprzez spełnienie określonych w danej kulturze standardów męskości.

Zdecydowany, zaradny, skuteczny, silny…

Jak definiowana jest męskość w różnych kulturach? Jak podkreślają badacze z UG, najczęściej cechy uznawane za męskie kojarzone są ze sprawczością, pewnością siebie, dominacją, dążeniem do wysokiego statusu społecznego czy zaradnością finansową. Wg nich normy męskości odnoszą się do tego, jakie oczekiwania stawia się mężczyznom w danym społeczeństwie. Z badań wynika, że oczekiwania te pojawiają się na bardzo wczesnym etapie, towarzysząc chłopcom już od najmłodszych lat.

Męskość długo się zdobywa, szybko traci

Z badań wynika też, że w większości kultur męskość jest czymś innym niż byciem mężczyzną – to znaczy na męskość i bycie męskim mężczyzną trzeba zasłużyć… i co za tym idzie… męskość tę można utracić.

- Ludzie różnią się  między sobą w zakresie tego, jak bardzo są przekonani, że męskość wymaga ciągłego potwierdzania.  Na różnice te ma wpływ to, w jaki sposób osoba jest wychowywana oraz w jakim otoczeniu społecznym (rodzina, szkoła, rówieśnicy) dorasta, a później w jakim środowisku funkcjonuje jako dorosły mężczyzna lub dorosła kobieta (praca, własna rodzina, znajomi) – wyjaśnia dr hab. N. Kosakowska-Berezecka.

Jak przekonują badacze i badaczki projektu Towards Gender Harmony, poczuciem męskości łatwo jest zachwiać, np. komentując cechy fizyczne czy osobowościowe mężczyzn.

- Poczucie zagrożenia tym, że inni pomyślą, że nie jestem wystarczająco męski idą w parze z potrzebą udowodnienia swojej męskości na przykład poprzez unikanie zachowań uznawanych za kobiece, np. okazywania współczucia czy troski („muszę być twardy”), unikania obowiązków domowych, jak sprzątanie, gotowanie, prasowanie, opieka nad dzieckiem („tym nie zajmuje się prawdziwy facet”). Potrzeba pokazania i udowodnienia swojej męskości w sytuacji gdy jest ona niepewna też może łączyć się z niechęcią wobec wspierania działań na rzecz równości płci – dodaje dr hab. Kosakowska-Berezecka.

Presja i przymus ciągłego udowadniania męskości

To, czy męskość trzeba ciągle udowadniać konkretnymi czynami czy postawami, zdaniem badaczy zależy od kultury danego kraju.

- Nasze międzynarodowe wyniki wskazują, że przekonania na temat zagrożenia męskości są głęboko zakorzeniane w kulturze, w której dana osoba żyje. Im wyższy wskaźnik rozwoju danego kraju i równości płci tym przekonania o tym, że męskość jest zagrożona i trzeba ją udowadniać są mniej nasilone wśród kobiet i mężczyzn. W krajach takich jak Kosowo, Albania lub Nigeria przekonania na temat tego, że męskość należy nieustannie udowadniać poprzez ściśle określone wzorce zachowania są bardzo silnie zakotwiczone w umysłach obywateli. Z drugiej strony, w  krajach takich jak Finlandia, Niemcy lub Hiszpania męskość nie jest aż tak łatwa do podważenia poprzez pojedyncze zachowania, wypowiedzi czy zainteresowania. Wyniki uzyskane w Polsce pokazują, że znajdujemy się w pierwszej grupie krajów, co wskazuje, że w naszej kulturze mężczyzna stosunkowo łatwo może stracić swój status mężczyzny w oczach innych – mówi dr hab. Natasza Kosakowska-Berezecka.

Z badań wynika też, że w niektórych krajach (np. Albania, Bośnia, Gruzja) przekonania o zagrożonej męskości są silniejsze u kobiet, a w innych u mężczyzn (jak np. Włochy, Anglia czy Belgia).

- Ważne jest również to, że poczucie, że męskość należy uwodnić może skłaniać mężczyzn do podejmowania niekoniecznie zdrowych zachowań, które mają ów męski status podtrzymać – wiemy, że poczucie, że męskość jest zagrożona idzie w parze u mężczyzn ze zwiększonym podejmowaniem ryzyka, skłonnością do agresywnych zachowań czy popieraniem zbrojnych działań. Zatem badanie, czym jest męskość i czemu jest zagrożona ma znaczenie dla zdrowia i jakości życia mężczyzn – poczucie zagrożonej męskości niesie za sobą wiele negatywnych społecznie konsekwencji – tłumaczy dr hab. Natasza Kosakowska-Berezecka.

Projekt Towards Gender Harmony, czyli Ku Harmonii Płci, w ramach którego prowadzone były badania nad męskością, to 3-letni projekt realizowany w 62 krajach, gdzie zespoły badaczy i badaczek z całego świata przyglądały się współczesnemu rozumieniu kobiecości i męskości, a także temu, jakie są oczekiwania stawiane kobietom i mężczyznom w różnych społeczeństwach na świecie. Projekt finansowany był ze środków Narodowego Centrum Nauki (nr projektu 2017/26/M/HS6/0036).

Więcej na temat projektu

Link do artykułu:

Bosson, J. K., Jurek, P., Vandello, J. A., Kosakowska-Berezecka, N., Olech, M., Besta, T., Bender, M., Hoorens, V., Becker, M., Timur Sevincer, A., Best, D. L., Safdar, S., Włodarczyk, A., Zawisza, M., Żadkowska, M., Abuhamdeh, S., Badu Agyemang, C., Akbaş, G., Albayrak-Aydemir, N., Žukauskienė, R. (2021). Psychometric Properties and Correlates of Precarious Manhood Beliefs in 62 Nations. Journal of Cross-Cultural Psychology.