Razem można wypracować lepsze efekty niż w pojedynkę. Podejmowanie działań mających na celu ograniczenie zmiany klimatu oraz konsekwencji tego procesu są naturalnym obszarem współpracy trzech uczelni, grupujących specjalistów z różnych dyscyplin naukowych – mówi dr Mirosława Malinowska, kierownik Studiów Podyplomowych Uczelni Fahrenheita Mitygacja i adaptacja do zmiany klimatu. Pierwsza edycja startuje już w październiku 2022 r. Rekrutacja trwa.

- Jakie skutki dla lokalnych społeczności, miast i obszarów wiejskich niesie zmiana klimatu już dzisiaj, a jakich konsekwencji możemy się spodziewać w ciągu najbliższych lat?

Dr Mirosława Malinowska, Prodziekan ds. Studenckich Wydziału Oceanografii i Geografii, kierownik Studiów Podyplomowych Uczelni Fahrenheita Mitygacja i adaptacja do zmiany klimatu: - Współczesna zmiana klimatu polega przede wszystkim na wzroście średniej temperatury powietrza. Od połowy XIX wieku do dziś średnia globalna temperatura powietrza podniosła się o ponad 1°C. Może się wydawać, że to niewiele, porównując jednak ten wzrost temperatury do tych obserwowanych w minionych tysiącleciach, jest on bezprecedensowy. W wymiarze praktycznym w Polsce zmiana klimatu przejawia się w wyższych średnich rocznych i miesięcznych temperaturach, wyższą liczbą dni z ekstremalnie wysokimi temperaturami powietrza, z temperaturami maksymalnymi przekraczającymi 30 a nawet 35°C, występowaniem nocy upalnych, a nawet tropikalnych, w trakcie których temperatura minimalna nie spada poniżej 18°C a nawet 20°C.

Taka sytuacja jest szczególnie uciążliwa dla ludzi, ponieważ po upalnym dniu nasze organizmy nie są w stanie się zregenerować. W momencie, gdy przeprowadzamy ten wywiad, Europę, w tym Polskę dotyka kolejna w tym roku fala upałów. Dotykamy tu jednego z pierwszych skutków zmiany klimatu: wpływu na nasze zdrowie. Jesteśmy bardziej narażeni na udar cieplny, problemy kardiologiczne czy układu oddechowego. Grupami szczególnie wrażliwymi na wysoką temperaturę powietrza są osoby starsze, z przewlekłymi chorobami i małe dzieci.

Wzrost średnich temperatur i tych ekstremalnych skutkuje niszczeniem infrastruktury drogowej w miastach, większym zapotrzebowaniem na wodę, energię elektryczną. Wysokie temperatury w połączeniu z długotrwałym brakiem opadów powodują powstawanie zjawiska suszy, która wpływa na produkcję rolniczą, ogranicza również zasoby wodne zarówno w miastach, jak i na terenach wiejskich. Innym przejawem współczesnej zmiany klimatu jest występowanie gwałtownych zjawisk atmosferycznych. Wspomnę tu tylko o ulewnych deszczach, które zwłaszcza w miastach mogą powodować gwałtowne powodzie typu flash floods. Te również niszczą infrastrukturę miasta, powodują straty materialne, są zagrożeniem dla zdrowia i życia ludzi. Zarysowałam tu tylko kilka problemów, które są konsekwencją współczesnej zmiany klimatu. W rzeczywistości jest ich znacznie więcej i są one bardzo różnorodne. Przy dalszym wzroście średniej temperatury powietrza zjawiska te będziemy obserwować częściej, większe będą straty materialne i szkody społeczne.

- Studia Podyplomowe Mitygacja i adaptacja do zmiany klimatu są niejako odpowiedzią na te problemy. Co jednostki naukowe, samorządy terytorialne, przedstawiciele biznesu oraz NGO mogą zrobić w zakresie edukacji i praktycznych rozwiązań adaptujących społeczeństwo do zmiany klimatu? Jak mogą ze sobą współpracować?

- Jednostki naukowe prowadzą badania nad współczesną zmianą klimatu i rozwiązaniami, które powinny być wprowadzone w różnych aspektach życia, aby te zmiany ograniczyć, zaadaptować się do nich i łagodzić ich skutki. Administracja różnych szczebli, podobnie jak biznes, przedsiębiorcy mają możliwość wprowadzania wypracowanych w uczelniach rozwiązań w życie, podnosząc jakość życia i czerpiąc z tego zyski. Również liczne organizacje pozarządowe nastawione są na realizację celów służących wzrostowi poziomu życia różnych grup społecznych. Wszyscy interesariusze życia społecznego mają podobne cele i powinni ze sobą współpracować. Studia Podyplomowe Mitygacja i adaptacja do zmiany klimatu będą okazją do wzajemnego poznania się przedstawicieli tychże grup interesu i dostrzeżenia możliwości współpracy. Jest to jeden z celów, jakie przyświecały autorom programu studiów.

- Studia mają charakter interdyscyplinarny i stawiają na współpracę nie tylko z uczelniami, ale też z biznesem. Skąd wziął się pomysł na utworzenie kierunku studiów podyplomowych w takiej formule?

- Trzy trójmiejskie uczelnie: Uniwersytet Gdański, Politechnika Gdańska i Gdański Uniwersytet Medyczny, tworzące Związek Uczelni Fahrenheita, szukają w oczywisty sposób obszarów do współpracy, ponieważ razem można wypracować lepsze efekty niż w pojedynkę. Podejmowanie działań mających na celu ograniczenie zmiany klimatu w ujęciu długoterminowym oraz konsekwencji tego procesu w ujęciu krótkofalowym są naturalnym obszarem współpracy trzech uczelni, grupujących specjalistów z różnych dyscyplin naukowych. Tylko ich współpraca może przynieść dobre skutki. Na pomysł powstania takich studiów, który zrodził się w Centrum Zrównoważonego Rozwoju UG, dobrze zareagowali przedstawiciele biznesu. CZR UG otrzymał wiele listów, popierających ideę powołania takich studiów, na przykład od Pracodawców Pomorza, która to organizacja upatruje w realizacji studiów szansę na zdobycie przez jej słuchaczy interdyscyplinarnej wiedzy, umożliwiającej podejmowanie racjonalnych decyzji w obliczu nowych wyzwań, z jakimi przedstawiciele biznesu muszą się mierzyć. W taki sam sposób z udziału w studiach skorzystają przedstawiciele administracji rządowej i samorządowej, małych i średnich przedsiębiorstw i organizacji pozarządowych.

- Jakie są cele kształcenia SP Mitygacja i adaptacja do zmiany klimatu? Jakie umiejętności i kompetencje zdobędą słuchacze?

- Podyplomowe studia Mitygacja i adaptacja do zmiany klimatu mają na celu podniesienie kompetencji oraz umiejętności słuchaczy w zakresie mitygacji, czyli łagodzenia skutków współczesnej zmiany klimatu. Celem studiów jest podniesienie poziomu edukacji w zakresie możliwości adaptacji społeczeństwa, obszarów zurbanizowanych i wiejskich do zmiany klimatu, wprowadzania najbardziej nowoczesnych i efektywnych rozwiązań i dobrych praktyk oraz budowaniu partnerstw lokalnych i regionalnych pomiędzy jednostkami naukowymi, samorządem terytorialnym, przedstawicielami biznesu oraz organizacji pozarządowych w poszukiwaniu praktycznych i innowacyjnych rozwiązań, służących zrównoważonemu rozwojowi społeczeństw w skali lokalnej i krajowej, a nawet europejskiej w warunkach zmieniającego się klimatu. Studia służą pozyskaniu rozszerzonej wiedzy o zrównoważonym rozwoju w kontekście mitygacji i adaptacji do zmiany klimatu z elementami wiedzy z pięciu różnych dziedzin nauki: nauk społecznych, nauk ścisłych i przyrodniczych, nauk chemicznych, nauk medycznych i nauk o zdrowiu oraz nauk inżynieryjno-technicznych.

- Zajęcia dydaktyczne w ramach programu studiów zostały podzielone na sześć modułów. Jakie treści zawierają poszczególne moduły i dlaczego położono nacisk akurat na taką tematykę?

- Program studiów obejmuje sześć modułów. W module pierwszym słuchacze zostaną zapoznani z przyczynami współczesnej zmiany klimatu oraz jej konsekwencjami środowiskowymi.  Drugi moduł poświęcono społeczno-politycznym skutkom zmiany klimatu, najbardziej aktualnym badaniom, strategiom postępowania i rozwiązaniom, na przykład prawnym, służącym łagodzeniu lub ograniczaniu skutków zmiany klimatu. Moduł trzeci dotyczy zagadnień inżynierskich, służących łagodzeniu skutków zmian klimatu i zarządzania szeroko pojętymi zasobami naturalnymi. W module czwartym przedstawione zostaną te aspekty zmiany klimatu, które dotyczą zdrowia publicznego, chorób zakaźnych i toksykologii środowiska. W ramach kolejnego modułu seminaryjnego  słuchacze zrealizują indywidualne projekty, odpowiadające na wyzwania, z którymi spotykają się oni w swoim miejscu pracy czy otoczeniu społecznym. Moduł ten zaplanowano tak, aby w jego ramach możliwe było wykorzystanie wiedzy i umiejętności zdobytych w czasie studiów i zastosowanie jej do rozwiązania określonego, realnego problemu. Realizacja tego modułu ma przynieść słuchaczom wymierną korzyść w postaci opracowania rozwiązania określonego zagadnienia, z którym spotykają się w realnym życiu. Ostatni moduł to wyjazd studyjny, w trakcie którego słuchacze zapoznają się z funkcjonującymi już rozwiązaniami służącymi mitygacji i adaptacji do zmiany klimatu. W ujęciu długofalowym wierzę, że zdobyta wiedza i umiejętności, nie wspominając o nawiązanych kontaktach, będą procentować w miejscach pracy naszych słuchaczy i przyczyniać się do zmian podnoszących jakość życia społeczeństwa.

- Studia są prowadzone przez wybitnych dydaktyków z trzech Uczelni: Uniwersytetu Gdańskiego, Politechniki Gdańskiej i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego oraz specjalistów zewnętrznych. Dlaczego akurat w przypadku tego kierunku współpraca międzyuczelniana jest kluczowa?   

- Tak jak wspomniałam, każda z uczelni ma swoją specyfikę, zajmuje się innymi dziedzinami i dyscyplinami naukowymi, dysponuje odrębnymi obiektami badań i metodologią. Współczesna zmiana klimatu wpływa na ogół niekorzystanie na wszystkie aspekty naszego życia: zdrowie, pracę, sposób wypoczynku, jakość środowiska naturalnego, infrastrukturę techniczną. Potrzebne są zatem różnorakie rozwiązania, które można wypracować tylko w sposób interdyscyplinarny, przy współudziale specjalistów różnych dziedzin. Nie zapominajmy o specjalistach zewnętrznych, którzy również będą uczyć naszych studentów. Ich wiedza jest nie do przecenienia. W końcu to oni w praktyce stosują rozwiązania proponowane przez naukowców. Przekazanie słuchaczom takiej interdyscyplinarnej wiedzy z różnych obszarów wyposaży ich w umiejętności i kompetencje służące rozwojowi ich firm i wprowadzaniu rozwiązań wspierających społeczeństwo z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju, który jest definiowany jako zaspokajanie potrzeb współczesnych pokoleń bez ograniczania możliwości rozwoju przyszłych pokoleń. Jednym z 17 celów zrównoważonego rozwoju jest ochrona klimatu. Studia Podyplomowe Mitygacja i adaptacja do zmiany klimatu służą również temu celowi.

Zdjęcia: Błażej Zabłotny/UG