Z głębokim żalem przyjęliśmy wiadomość,
że w dniu 27 października 2020 r. w wieku 91 lat
zmarła Profesor Maria Bogucka
wybitna polska historyczka związana naukowo przez ponad pół wieku z Instytutem Historii PAN, znawczyni dziejów dawnego Gdańska i Rzeczpospolitej, członkini Polskiej Akademii Umiejętności, pierwsza redaktorka miesięcznika „Mówią Wieki”, wieloletnia redaktorka naczelna czasopisma „Acta Poloniae Historica”, dama Krzyża Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski i laureatka szeregu nagród, w tym medalu Prezydenta Miasta Gdańska za zasługi dla naszego regionu,
doktor Honoris Causa Uniwersytetu Gdańskiego
Rodzinie i bliskim składamy wyrazy współczucia.
Cześć Jej pamięci oddają Rektor, Senat i społeczność akademicka Uniwersytetu Gdańskiego.
Pogrzeb odbędzie się w dniu 6 listopada 2020 r. o godzinie 13.00 w Kościele pw. św. Ignacego Loyoli na Wólce Węglowej (dojazd - ul. Kazimierza Wóycickiego 14A, 01-938 Warszawa)
Biogram Prof. Marii Boguckiej autorstwa prof. dra hab. Edmunda Kizika
Maria Bogucka urodziła się 1 czerwca 1929 roku w Warszawie i chociaż Jej życie oraz poszczególne szczeble długiej kariery naukowej związane były ze stolicą, to bez wątpienia miastem, któremu poświęciła najwięcej uwagi w swoich pracach badawczych był Gdańsk i jego historia w okresie nowożytnym.
Profesor Maria Bogucka w 1951 roku ukończyła studia na Uniwersytecie Warszawskim, podejmując pracę w Instytucie Historii PAN, z którym związała się na ponad pół wieku; kierując między innymi Zakładem Dziejów Nowożytnych. W latach 1951-1953 przebywała w Gdańsku, studiując materiały do dziejów rzemiosła. Na podstawie oryginalnej dokumentacji na seminarium prof. Mariana Małowista przedstawiła w 1955 r. pracę doktorską Gdańskie rzemiosło tekstylne od XIV do połowy XVII wieku (druk: 1956). W 1961 roku ukończyła rozprawę habilitacyjną Gdańsk jako ośrodek produkcyjny w XIV do połowy XVII w. (druk: 1962). W 1970 ukazała się Jej książka „profesorska” Handel zagraniczny Gdańska w pierwszej połowie XVII wieku; w 1971 roku na podstawie tej pracy oraz dorobku naukowego Uczona uzyskała tytuł profesora nadzwyczajnego, dziesięć lat później, w roku 1981, tytuł profesora zwyczajnego.
Profesor M. Bogucka poświęciła historii Gdańska setki artykułów, ale również cieszące się dużą popularnością syntezy, jak np. Życie codzienne w Gdańsku. Wiek XVI-XVII (1967, 1997), przetłumaczonej na niemiecki (1980, 1976, 1987, 1988), czy Gdańscy ludzie morza (1984). Bardzo poważny jest udział prof. Boguckiej jako współautorki drugiego tomu monumentalnej Historii Gdańska, (t. II: 1454-1655), pod redakcją Edmunda Cieślaka z 1982 roku.
Warto w tym miejscu przypomnieć, że historia Gdańska w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych ubiegłego stulecia cieszyła się szczególnym zainteresowaniem polskich historyków. Z jednej strony był to wynik zmian politycznych po II wojnie światowej i potrzeba uzasadnienia związków niegdyś niemieckiego miasta z polską „macierzą”, z drugiej strony, dostęp do nowych, bliżej niezbadanych źródeł. Powszechna stawała się świadomość badaczy, że studiowanie dziejów nowożytnej Polski w XVI-XVIII wieku, bez poznania mechanizmów funkcjonujących w centrum finansowym i gospodarczym ówczesnej Rzeczpospolitej, jakim był wtedy Gdańsk, stanowi przedsięwzięcie jałowe i skazane na niepowodzenie.
Dla Marii Boguckiej problematyka Gdańska nie stanowiła jedynego kierunku zainteresowań, wielokrotnie wykorzystywała to jako pretekst do przejścia do studiów nad historią ponadregionalną, do dziejów Polski nowożytnej, historii powszechnej. Ewolucja zainteresowań Profesor M. Boguckiej jest znamienna dla wielu powojennych badaczy związanych lub nawiązujących do dorobku francuskiej szkoły Annales, czyli stopniowym przechodzeniem od społecznej historii gospodarki, badanej w długich okresach przekrojowych, do studiów nad życiem codziennym, od historii rzemiosła i kultury materialnej aż do syntez poświęconych ogólnie kulturze duchowej; od kwestii mentalnościowych aż do gender studies – feministycznego kierunku studiów historycznych.
Dorobek naukowy prof. Boguckiej jest imponujący i trudny do ogarnięcia. Bibliografia w momencie przejścia Badaczki na emeryturę w 2004 r. wyszczególniała ponad 1154 pozycji (w tym kilkadziesiąt książek). Powszechnie znane są syntezy dziejów Polski przedrozbiorowej m.in Dawna Polska. Narodziny, rozkwit, upadek (1974, 1985, 1987), tłumaczenie niemieckie: Das alte Polen (1983), Historia kultury polskiej do 1918 roku (wyd. II: 1991, III rozszerzone do 1989 r.: 2008), Historia Holandii (1976, 1989) napisana wraz z Janem Balickim. Do powszechnie wykorzystywanych podręczników akademickich należą napisane wraz z profesorem Henrykiem Samsonowiczem Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej (1986). Jest autorką wielokrotnie wznawianych biografii wybitnych kobiet, królowych Anny Jagiellonki (1994), Bony Sforzy (1989), Marii Stuart (1990). Z królów większą uwagę poświęciła „jedynie” Kazimierzowi Jagiellończykowi (książki z 1970, 1978, 1981). Jednak zestawienia bibliograficzne sprzed kilkunastu lat dawno się już zdezaktualizowały. Profesor do końca była aktywna naukowo, aby wspomnieć książki poświęcone kulturze sarmatyzmu w Polsce XVI-XVIII w. (2016), czy mizoginii (2018). Dorobek uczonej w 2020 roku przekroczył już 2000 pozycji. W obliczu tego dzieła chylimy czoła.
Gdańsk, tutejsi historycy i ogromne rzesze czytelników przez kilka dekad zaciągali dług wdzięczności wobec profesor Marii Boguckiej. 22 lutego 2007 roku nasze środowisko akademickie złożyło hołd Jej dziełu naukowemu, nadając Uczonej tytuł doktora honorowego Uniwersytetu Gdańskiego. Piszący niniejsze słowa, powołany na promotora wniosku przez ówczesny Wydział Filologiczno-Historyczny UG, miał zaszczyt wygłosić laudację na cześć Pani Profesor.
Maria Bogucka nie żyje, lecz pozostawiła nam w spadku wielki i trwały dorobek twórczy. W bibliotekach pozostanie z nami na zawsze.