Wypracowanie najbardziej adekwatnych kryteriów kontroli w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu ochrony sądowej w odniesieniu do transgranicznego gromadzenia materiału dowodowego i wzmocnienie wzajemnego zaufania między państwami członkowskimi UE – to główne cele międzynarodowego projektu „Mould EIO Review” (MEIOR), który otrzymał finansowanie z Programu JUSTICE. Kierownikiem projektu po stronie Uniwersytetu Gdańskiego jest dr hab. Sławomir Steinborn, prof. UG z Wydziału Prawa i Administracji.
Program JUSTICE ma na celu rozwój współpracy europejskiej w zakresie sprawiedliwości. Dofinansowany z jego budżetu projekt MEIOR, realizowany w konsorcjum, którego liderem jest Katholieke Universiteit Leuven (Belgia), skupia się na wypracowaniu kryteriów kontroli sądowej w związku z transgranicznym gromadzeniem dowodów za pomocą mechanizmu Europejskiego nakazu dochodzeniowego (END).
- END to instrument, który służy pozyskiwaniu na potrzeby krajowego postępowania karnego dowodów z innych państw członkowskich Unii Europejskiej. Jego celem jest uproszczenie i przyspieszenie współpracy w zakresie transgranicznego gromadzenia dowodów w sprawach karnych - tłumaczy dr hab. Sławomir Steinborn, prof. UG, kierownik projektu po str. UG. - Zwiększenie w ten sposób efektywności ścigania sprawców przestępstw nie idzie jednak w parze z porównywalnym wzmocnieniem pozycji oskarżonego, zwłaszcza poprzez zapewnienie odpowiedniego stopnia ochrony sądowej. W jednym państwie toczy się bowiem postępowanie karne przeciwko określonej osobie, zaś w drugim wykonywane są jedynie czynności mające na celu uzyskanie dowodu (np. przeszukanie lokalu, uzyskanie danych telekomunikacyjnych od operatora działającego w tym państwie, uzyskanie danych bankowych dotyczących konta założonego w banku w tym drugim państwie) i przekazanie go organom prowadzącym postępowanie karne w pierwszym państwie. Te czynności dowodowe są przeprowadzane zgodnie z prawem państwa wykonania END.
Jak podkreśla prof. Sławomir Steinborn, dyrektywa dotycząca END przewiduje, że kwestionowanie czynności dowodowej, której dotyczy END, jest możliwe tylko w państwie wykonującym END, co rodzi problem skuteczności pomocy prawnej w obu zaangażowanych państwach oraz koordynacji prowadzonej w nich obrony.
- Postępowanie karne toczy się bowiem w jednym państwie członkowskim, tam też koncentruje się działalność obrony, natomiast dowody mogą być pozyskiwane z kilku lub nawet kilkunastu państw członkowskich o różnych uregulowaniach w danym zakresie. Brak efektywnej ochrony sądowej oraz rozbieżności w jej poziomie w poszczególnych państwach członkowskich muszą mieć negatywny wpływ nie tylko na skuteczną realizację prawa do obrony, ale także na skuteczność samego mechanizmu współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych – dodaje prof. Sławomir Steinborn.
W ramach projektu MEIOR ma zostać dokonana (poprzez analizę krajowych unormowań i praktyki w czterech państwach członkowskich UE: Belgia, Włochy, Polska i Szwecja) ocena struktur kontroli sądowej czynności dochodzeniowych w postępowaniu w państwie wydania END i państwie wykonania END. Następnie przeprowadzone zostaną porównanie różnych struktur i standardów kontroli sądowej w odniesieniu do wybranych środków dochodzeniowych, zarówno w postępowaniach krajowych, jak i transgranicznych, w celu zidentyfikowania potencjalnych luk w ochronie i wadliwości prawidłowego funkcjonowania współpracy sądowej w sprawach karnych, a także ustalenie najbardziej odpowiednich kryteriów kontroli sądowej.
Oprócz badań teoretycznoprawnych w ramach projektu przeprowadzone zostaną badania empiryczne skupiające się na ocenie praktyki współpracy w zakresie END (ankiety i wywiady z praktykami, analiza danych statystycznych).
Projekt ma nie tylko znaczenie naukowe, ale też praktyczne.
- Chcemy opracować materiały szkoleniowe, które pozwolą praktykom, czyli prokuratorom, sędziom i obrońcom na wgląd w zasady i mechanizmy kontroli sądowej różnych środków dochodzeniowych w poszczególnych państwach członkowskich UE – mówi dodaje prof. Sławomir Steinborn. - Przeprowadzone zostaną szkolenia skierowane do praktyków wymiaru sprawiedliwości, których celem będzie wzmocnienie zasady wzajemnego zaufania między systemami wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych w państwach członkowskich UE.
Liderem projektu jest Katholieke Universiteit Leuven (Belgia), a w skład konsorcjum, poza Uniwersytetem Gdańskim wchodzą również: Universita Degli Studi di Padova (Włochy), Uppsala Universitet (Szwecja) oraz Universidad Complutense de Madrid (Hiszpania).